Âm vang bài thơ thần

Sống núi nước Nam vua Nam ở

Rành rành định phận ở sách trời

Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm

Chúng bay sẽ bị chém tơi bời

Bài thơ ra đời trong một hoàn cảnh lịch sử đặc biệt của đất nước. Vào cuối năm 1076, nhà Tống mang quân sang xâm lược Đại Việt. Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Thái úy Lý Thường Kiệt, quân ta đã chặn giặc tại phòng tuyến sông Cầu, đến tháng 3 năm 1077 thì đánh tan quân giặc.

Tương truyền rằng, để khích lệ và động viên ý chí chiến đấu của quân ta cũng để làm tan rã tinh thần quân giặc, Lý Thường Kiệt đã cho đọc bài thơ giữa đêm khuya trên bờ sông Cầu.

Lời thơ ngân vang khắp cả đất trời khiến cho nghĩa quân tin rằng trời đất ủng hộ cuộc kháng chiến và đây là một dấu hiệu tốt, lòng dân được củng cố, thanh thế sĩ khí ngày càng tăng.

Lý Thường Kiệt thừa cơ hội đó liền cho quân vượt sông, tổ chức một trận quyết chiến chủ động tấn công đánh thẳng vào trại giặc.

Phần vì yếu tố bất ngờ, phần vì tinh thần chiến đấu của quân Việt đang dâng lên cao, quân Tống chống đỡ yếu ớt, số bị chết, bị thương đã quá nửa. Quân Tống đại bại.

Bài thơ Nam quốc sơn hà hiện nay có ít nhất là 35 dị bản sách và 8 dị bản thần tích. Thư tịch đầu tiên có chép bài thơ này là sách Việt điện u linh tập, song bản Nam quốc sơn hà trong Việt điện u linh tập không phải là bản được biết đến nhiều nhất, bản ghi trong Đại Việt sử ký toàn thư mới là bản được nhiều người biết. Đại Việt sử ký toàn thư là bộ chính sử đầu tiên có ghi chép bài thơ này.

Được xem là "Bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên" của dân tộc Việt Nam, bài thơ thần “Nam quốc sơn hà” của Lý Thường Kiệt đã trở thành một áng thơ văn bất hủ, không chỉ khẳng định được vấn đề về lãnh thổ, chủ quyền, độc lập của dân tộc Việt Nam, mà bài thơ còn thể hiện được tính thần lực, tự tôn dân tộc mãnh mẽ của vị chủ tướng tài ba nói riêng và của những người dân Việt Nam nói chung.

Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt hàm súc và cô đọng. Tác phẩm chỉ có 28 chữ, nhưng lại ẩn chứa những tư tưởng và tình cảm lớn: Khẳng định độc lập chủ quyền dân tộc và nêu lên quyết tâm chiến đấu bảo vệ nền độc lập đó.

Ngôn từ cô đọng, giàu sức gợi cảm: Nam đế cư, nghịch lỗ, như hà, ẩn sâu bên trong là những tư tưởng, tình cảm, cảm xúc của tác giả. Giọng thơ trang trọng, hào hùng, khí thế. Tác phẩm đã tạo niềm tin, sức mạnh chính nghĩa cho nhân dân ta trong cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc.

Với giá trị to lớn nhiều mặt của khu di tích đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt tại xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đã được Nhà nước xếp hạng là di tích cấp tỉnh Quyết định số 745/QĐ –UBND ngày 16/5/2019.

Khu di tích có tổng diện tích di tích là 87.136,8m² với hơn 20 hạng mục như: Đền thờ chính, Tượng đài Thái úy Lý Thường Kiệt, Tả vu, Hữu vu, các nhà chức năng, nhà phụ trợ, dịch vụ, công viên cây xanh, hồ cảnh quan, giao thông và hạ tầng kỹ thuật... Các hiện vật, đồ thờ tự được bổ sung bài trí một cách đồng bộ, có định hướng đã tạo diện mạo khang trang và linh thiêng.

Để tôn vinh và tri ân công lao đóng góp của Lý Thường Kiệt và Vương triều Nhà Lý đối với lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc, dự án đầu tư xây dựng Khu Đền thờ Lý Thường Kiệt tại xã Tam Giang, huyện Yên Phong được phê duyệt gồm 20 hạng mục với tổng mức đầu tư hơn 254 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa.

Hiện, Đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt đã trở thành trọng điểm du lịch văn hóa lịch sử, văn hóa tâm linh, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước tới tham quan, chiêm bái. Tượng đài Thái úy Lý Thường Kiệt trong sân Đền được đúc bằng đồng, cao 9 mét, có trọng lượng 16 tấn.

Để tưởng nhớ đến trận thủy chiến vang dội, hào hùng nhất gắn liền với tên tuổi vị tướng chỉ huy tài ba lỗi lạc Lý Thường Kiệt, trong 3 ngày, từ đến 17-3 (tức từ 16 đến 18-2 âm lịch), người dân xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đã long trọng tổ chức Lễ hội Chiến thắng Như Nguyệt xuân Ất Tỵ 2025.

Năm nay, lễ hội được tổ chức với nhiều nghi lễ trang trọng cùng các hoạt động phong phú, như: Lễ rước sắc; dâng hương; trống hội; hát dân ca quan họ trên thuyền; trưng bày, giới thiệu các sản phẩm làng nghề truyền thống, quảng bá du lịch, giới thiệu về lịch sử, văn hóa vùng đất Yên Phong. Và quan trọng hơn cả, lễ hội còn là dịp để các thế hệ ngày nay tri ân công lao các bậc tiền nhân, khơi dậy tinh thần tôn kính tổ tiên, đạo lý uống nước nhớ nguồn.