4 lĩnh vực được đề xuất đưa vào cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn

Kinh tế tuần hoàn đang ngày càng nhận được sự quan tâm của các quốc gia trên thế giới, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 giai đoạn 2020-2022. Các quốc gia đã nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của phát triển bền vững, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu, đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi xanh. Xu hướng này không chỉ giúp tăng cường mức độ độc lập và tự chủ của nền kinh tế mà còn cải thiện sức chống chịu của chuỗi cung ứng, đưa kinh tế tuần hoàn trở thành một hướng đi quan trọng.

Việt Nam, dù đạt nhiều thành tựu về phát triển kinh tế - xã hội, vẫn phải đối mặt với các thách thức lớn như cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Quá trình gia tăng dân số, đô thị hóa và công nghiệp hóa tiếp tục diễn ra trong khi mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống vẫn phổ biến, dẫn đến nguồn tài nguyên bị khai thác quá mức, lượng chất thải tăng cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh môi trường và nguồn nước. Để giải quyết các vấn đề này, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quan trọng như Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP, Quyết định số 1658/QĐ-TTg về Chiến lược quốc gia tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, và Quyết định số 882/QĐ-TTg về Kế hoạch hành động quốc gia tăng trưởng xanh.

Tuy nhiên, các quy định hiện hành liên quan đến kinh tế tuần hoàn vẫn chưa làm rõ các khía cạnh kinh tế của mô hình này, như khả năng tạo giá trị gia tăng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tăng năng suất lao động và thu nhập. Ngoài ra, dù đã có các nhiệm vụ đề ra để hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tuần hoàn, các nhiệm vụ này được phân bổ theo lộ trình trung và dài hạn, chưa đủ điều kiện để nhanh chóng triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn mới.

Nhằm khắc phục những hạn chế này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 687/QĐ-TTg ngày 07/6/2022, phê duyệt Đề án Phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. Quyết định này tập trung vào việc xây dựng các chính sách dài hạn, khuyến khích và tạo thuận lợi cho sự phát triển kinh tế tuần hoàn. Đồng thời, quyết định nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện cơ sở pháp lý và tạo dựng sự linh hoạt để sớm triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn ở các ngành, lĩnh vực và địa phương phù hợp. Trong khuôn khổ này, Bộ KH&ĐT được giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn.

Cơ chế thử nghiệm được thiết kế như một môi trường có kiểm soát, giới hạn về phạm vi và thời gian, nhằm khuyến khích các tổ chức thử nghiệm các mô hình, giải pháp phát triển kinh tế tuần hoàn trong các lĩnh vực cụ thể. Các dự án thử nghiệm này chịu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm kiểm soát rủi ro và đảm bảo hiệu quả thực hiện.

Mục tiêu của cơ chế thử nghiệm là thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại, chuyển đổi số, và triển khai các giải pháp đột phá phù hợp với xu hướng toàn cầu. Các dự án này sẽ tập trung vào việc nâng cao năng suất, cải thiện cơ cấu lao động, tăng khả năng chống chịu trước các yếu tố bất lợi như thiên tai, dịch bệnh hay sự đứt gãy chuỗi cung ứng. Đồng thời, cơ chế thử nghiệm còn nhằm giảm thiểu lãng phí tài nguyên, đảm bảo an ninh năng lượng, lương thực và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Kết quả từ cơ chế thử nghiệm sẽ được sử dụng làm cơ sở thực tiễn để xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý chính thức cho kinh tế tuần hoàn, góp phần tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng bền vững và phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Điều này không chỉ đảm bảo rằng các sáng kiến thử nghiệm không ảnh hưởng đến nhiệm vụ quốc phòng, an ninh mà còn tạo động lực cho quá trình chuyển đổi xanh, giúp Việt Nam nhanh chóng hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Dự thảo nêu rõ, các lĩnh vực được phép thử nghiệm tại Cơ chế thử nghiệm gồm: Nông, lâm nghiệp và thủy sản; Công nghiệp; Năng lượng tái tạo; Vật liệu xây dựng.

Các nội dung chính sách thử nghiệm trong Cơ chế thử nghiệm bao gồm: Chính sách khu công nghiệp, khu kinh tế; Phân loại xanh; Chính sách tư vấn công nghệ, chuyển giao công nghệ; Chính sách tín dụng xanh, trái phiếu xanh; Chính sách hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực; Chính sách đất đai.

Ngoài các nội dung chính sách thử nghiệm trong Cơ chế thử nghiệm, tổ chức tham gia Cơ chế thử nghiệm được hưởng các ưu đãi phù hợp khác theo quy định của pháp luật.