Bộ Xây dựng đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội

Bộ Xây dựng đang xây dựng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội nhằm thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội trên phạm vi toàn quốc. Dự thảo này đề xuất một loạt chính sách quan trọng nhằm tạo động lực mạnh mẽ cho lĩnh vực này, trong đó nhấn mạnh việc thành lập Quỹ phát triển nhà ở xã hội quốc gia, cơ chế giao chủ đầu tư không qua đấu thầu, các thủ tục quy hoạch và xây dựng đơn giản hơn, cũng như những ưu đãi đặc biệt dành cho doanh nghiệp tham gia vào mô hình phát triển này.

Quỹ phát triển nhà ở xã hội quốc gia được đề xuất là một quỹ tài chính ngoài ngân sách, do Chính phủ thành lập với nguồn vốn từ ngân sách nhà nước cấp và các nguồn vốn hợp pháp khác. Quỹ này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đầu tư trực tiếp để hình thành quỹ nhà ở xã hội, hỗ trợ lãi suất cho vay mà không yêu cầu thế chấp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào phân khúc này cũng như hỗ trợ các đối tượng chính sách trong việc tiếp cận nhà ở. Cơ chế quản lý và sử dụng quỹ sẽ do Chính phủ quy định cụ thể nhằm đảm bảo hiệu quả và tính minh bạch trong hoạt động.

Một điểm đột phá trong dự thảo là việc giao chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội không thông qua đấu thầu mà dựa trên sự phân công của cơ quan có thẩm quyền.

Theo đó, UBND cấp tỉnh sẽ trực tiếp giao chủ đầu tư đối với các dự án không thuộc diện do Bộ Quốc phòng, Bộ Công an hoặc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quản lý. Riêng đối với các dự án phục vụ lực lượng vũ trang nhân dân, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an sẽ là cơ quan chịu trách nhiệm giao chủ đầu tư, trong khi Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam sẽ giao chủ đầu tư đối với các dự án xây dựng nhà ở xã hội bằng nguồn tài chính công đoàn, nhằm phục vụ nhu cầu thuê nhà của công nhân và người lao động thuộc diện chính sách.

Dự thảo cũng đề cập đến cơ chế tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, hợp tác xã và liên hiệp hợp tác xã trong khu công nghiệp, cho phép họ được thuê nhà ở xã hội từ các chủ đầu tư để cung cấp chỗ ở cho người lao động. Đồng thời, nhằm đảm bảo tính bền vững và hấp dẫn của mô hình phát triển này, dự thảo quy định mức lợi nhuận tối đa mà chủ đầu tư có thể hưởng từ phần diện tích xây dựng nhà ở xã hội, đồng thời thiết lập các cơ chế sử dụng ngân sách nhà nước và các nguồn vốn hợp pháp khác để hỗ trợ giải phóng mặt bằng, đầu tư hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội, qua đó thúc đẩy quá trình phát triển nhà ở xã hội một cách đồng bộ và hiệu quả.

Một nội dung quan trọng khác được nhấn mạnh là trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong việc công bố công khai danh mục dự án trên các cổng thông tin điện tử, bao gồm cả các dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư nhưng chưa lựa chọn chủ đầu tư, cũng như các dự án có trong chương trình phát triển nhà ở của địa phương.

Các nhà đầu tư quan tâm sẽ đăng ký tham gia bằng cách nộp hồ sơ chứng minh năng lực tài chính, kinh nghiệm thực hiện dự án, cùng với các cam kết về tiến độ triển khai và đề xuất liên quan đến phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Việc giao chủ đầu tư sẽ được thực hiện theo nguyên tắc ưu tiên nhà đầu tư có kinh nghiệm dày dặn, năng lực tài chính mạnh, thời gian triển khai nhanh chóng và có đóng góp lớn trong việc ứng trước kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư.

Dự thảo cũng đề xuất các quy định linh hoạt nhằm giải quyết các tình huống phát sinh trong quá trình triển khai.

Cụ thể, nếu sau thời gian công khai danh mục dự án mà chỉ có một nhà đầu tư đăng ký và đáp ứng đủ điều kiện, UBND cấp tỉnh sẽ giao trực tiếp dự án cho nhà đầu tư đó. Trong trường hợp có nhiều nhà đầu tư cùng quan tâm, việc lựa chọn sẽ căn cứ vào tiêu chí kinh nghiệm, năng lực tài chính, thời gian triển khai, mức độ đóng góp vào chi phí bồi thường và hỗ trợ tái định cư.

Nếu các nhà đầu tư có tiêu chí tương đương, ưu tiên sẽ dành cho nhà đầu tư đăng ký sớm hơn. Đối với những dự án không có nhà đầu tư đăng ký trong thời gian công khai nhưng sau đó có nhà đầu tư quan tâm, UBND cấp tỉnh sẽ xem xét giao dự án cho nhà đầu tư đáp ứng đủ điều kiện.

Một nội dung đáng chú ý khác là việc xử lý các dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư trước thời điểm Nghị quyết có hiệu lực.

Theo đó, nếu nhà đầu tư đề xuất dự án và đáp ứng điều kiện, UBND cấp tỉnh sẽ giao chủ đầu tư cho nhà đầu tư đó. Trong trường hợp quỹ đất dành cho nhà ở xã hội trong các dự án nhà ở thương mại hoặc khu đô thị đã được bàn giao lại cho nhà nước nhưng chưa triển khai, chủ đầu tư dự án thương mại hoặc khu đô thị có thể được giao trực tiếp nhiệm vụ phát triển nhà ở xã hội trên quỹ đất đó, nếu có đề xuất phù hợp.

Dự thảo cũng cho phép nhà đầu tư chủ động đề xuất dự án ngoài danh mục đã công bố. Nếu đề xuất đáp ứng đầy đủ điều kiện và phù hợp với quy hoạch, UBND cấp tỉnh có thể xem xét giao chủ đầu tư sau khi tham vấn ý kiến các sở, ngành liên quan.

Đối với những dự án chưa có trong chương trình phát triển nhà ở của địa phương, Sở Xây dựng sẽ có trách nhiệm tổng hợp và đề xuất cập nhật vào kỳ lập hoặc điều chỉnh kế hoạch phát triển nhà ở gần nhất.

Văn bản giao chủ đầu tư sẽ thay thế văn bản chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời là cơ sở pháp lý để thực hiện các thủ tục liên quan như giao đất, cho thuê đất hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Điều này giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi để triển khai các dự án nhà ở xã hội một cách nhanh chóng và hiệu quả, góp phần giải quyết nhu cầu nhà ở cho các đối tượng chính sách và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường bất động sản.