Chính quyền đặc khu có những cơ chế, chính sách đặc thù nào?

Nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND đặc khu

Theo quy định tại Điều 27 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, HĐND đặc khu thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn như đối với HĐND xã; đối với các đặc khu được công nhận loại đô thị theo quy định của pháp luật thì HĐND đặc khu thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn như đối với HĐND phường.

Đồng thời, với tính chất đặc thù của “đặc khu” là các đơn vị hành chính hải đảo, có vị trí trọng yếu, chiến lược về an ninh, quốc phòng, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 quy định khi quy định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể cho chính quyền địa phương ở đặc khu (trong đó có HĐND đặc khu) tại các văn bản quy phạm pháp luật khác phải bảo đảm tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cơ quan nhà nước tại địa phương, bảo đảm linh hoạt, chủ động ứng phó khi có sự kiện, tình huống đột xuất, bất ngờ xảy ra nhằm bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia trên các vùng biển, hải đảo, phát huy lợi thế, tiềm năng kinh tế biển, hội nhập kinh tế quốc tế, bảo đảm thu hút người dân sinh sống, bảo vệ và phát triển hải đảo.

Căn cứ phạm vi, thẩm quyền được giao, HĐND, UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh có trách nhiệm đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền các nhiệm vụ, quyền hạn của mình cho chính quyền địa phương ở đặc khu thực hiện ở khu vực hải đảo.

Căn cứ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và khả năng của chính quyền địa phương ở từng đặc khu, chính quyền địa phương cấp tỉnh trình Chính phủ để trình Quốc hội xem xét, quyết định cơ chế, chính sách đặc thù cho chính quyền địa phương ở từng đặc khu để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Nhiệm vụ, quyền hạn của UBND đặc khu

Theo quy định tại Điều 27 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, UBND đặc khu thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn như đối với UBND xã. Trường hợp đặc khu được công nhận loại đô thị theo quy định của pháp luật thì UBND đặc khu thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn như đối với UBND phường.

Đối với đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người không tổ chức cấp chính quyền địa phương (không tổ chức HĐND), theo hướng dẫn tại Công văn số 4168/ BNV-CQĐP ngày 23/6/2025 của Bộ Nội vụ về việc hướng dẫn một số nội dung về sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính thì UBND đặc khu thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND quy định tại Điều 22 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, trừ nhiệm vụ xây dựng, trình HĐND cùng cấp xem xét ban hành nghị quyết để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND xã và tổ chức thực hiện nghị quyết của HĐND xã (khoản 1 Điều 22). Bên cạnh đó, do không tổ chức cấp chính quyền địa phương (không tổ chức HĐND) nên UBND đặc khu trong trường hợp đặc thù này còn thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND cấp xã, gồm:

Xem xét, cho ý kiến về việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp mình (điểm c khoản 2 Điều 21);

Quyết định thành lập, tổ chức lại, giải thể, đặt tên, đổi tên thôn theo quy định của pháp luật; quyết định cụ thể số lượng người hoạt động không chuyên trách hưởng phụ cấp từ ngân sách nhà nước trên địa bàn theo quy định của chính quyền địa phương cấp tỉnh (điểm d khoản 2 Điều 21);

Quyết định chủ trương đầu tư chương trình, dự án trên địa bàn theo quy định của pháp luật về đầu tư công; quyết định biện pháp huy động sự đóng góp của Nhân dân để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông, công trình công cộng, phúc lợi trên địa bàn theo quy định của pháp luật (điểm c khoản 3 Điều 21);

Quyết định biện pháp thúc đẩy liên kết, hợp tác giữa các đơn vị hành chính cấp xã (điểm d khoản 3 Điều 21);

Quyết định chương trình, biện pháp hỗ trợ phát triển kinh tế hộ gia đình, các cơ sở sản xuất, kinh doanh trên địa bàn theo quy định của pháp luật (điểm đ khoản 3 Điều 21);

Trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, thông tin, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: (i) Quyết định biện pháp, chương trình, đề án về phát triển khoa học, công nghệ, thông tin, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên địa bàn; (ii) Quyết định biện pháp xây dựng chính quyền địa phương số, kinh tế số, xã hội số ở địa bàn; biện pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động của chính quyền địa phương cấp mình và cung ứng dịch vụ công cho người dân, doanh nghiệp trên địa bàn theo quy định của pháp luật (khoản 4 Điều 21);

Trong lĩnh vực đất đai, tài nguyên, môi trường, nông, lâm, ngư nghiệp, công nghiệp, thương mại, dịch vụ, du lịch, xây dựng và giao thông: (i) Thông qua quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của cấp mình trước khi trình UBND cấp tỉnh phê duyệt; (ii) Quyết định biện pháp quản lý, sử dụng hiệu quả đất đai, tài nguyên nước, rừng, bảo vệ môi trường trên địa bàn theo quy hoạch, kế hoạch và quy định của pháp luật; biện pháp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống thiên tai, dịch bệnh trên địa bàn; (iii) Quyết định biện pháp phát triển nông nghiệp, nông thôn, lâm nghiệp, ngư nghiệp, công nghiệp, thương mại, dịch vụ, du lịch, xây dựng, giao thông; biện pháp thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn (khoản 5 Điều 21);

Trong lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội, thể dục, thể thao: (i) Quyết định biện pháp phát triển sự nghiệp giáo dục mầm non, tiểu học, THCS; chăm sóc sức khỏe ban đầu cho Nhân dân; phát triển văn hóa, xã hội, thể dục, thể thao trên địa bàn theo quy định của pháp luật; (ii) Quyết định biện pháp thực hiện chính sách an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, giải quyết việc làm, bảo vệ và chăm sóc trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật và các đối tượng chính sách khác trên địa bàn theo quy định của pháp luật (khoản 6 Điều 21);

Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp và các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật (khoản 9 Điều 21).