Lễ mừng Nước giọt của người Rơ Ngao

Với người Rơ Ngao nơi đây, Lễ mừng Nước giọt được xem như dịp Tết Nguyên đán. Lễ cúng nhằm cầu thần linh ban cho dân làng nước sạch, sức khỏe và mùa màng bội thu.

Già làng là người xác định ngày lành làm lễ và thông báo đến người dân để cùng nhau đóng góp hiện vật, phục vụ việc cúng bái. Các lễ vật được mang đi cúng là sản phẩm do dân làng nuôi trồng, thu hoạch được như lợn, gà, gạo nếp và rượu cần...

Theo truyền thuyết của người Rơ Ngao, Yàng Ia là vị thần cung cấp nguồn nước chính để phục vụ mùa màng và mang đến sức khỏe cho dân làng.

Dân làng Rơ Ngao sẽ tìm những mạch nước từ trong núi chảy ra và sử dụng thân cây đâm sâu vào lòng núi để dẫn nguồn nước tinh khiết về với dân làng dùng cho sinh hoạt, ăn uống hằng ngày. Những điểm lấy nước ấy được dân làng gọi là “giọt nước” và hằng năm thường tổ chức lễ cúng để cảm tạ.

Trước khi bắt đầu diễn ra lễ, trước đó một tuần, già làng sẽ phân công cho một nhóm trai tráng trong làng đi chặt cây lồ ô, bứt dây mây trong rừng và làm các vật liệu trang trí cây nêu. Người Rơ Ngao nơi đây quan niệm rằng cây nêu là nơi thần linh trú ngụ và là vật tượng trưng cho sự đoàn kết của cộng đồng.

Ngày đầu tiên của Lễ, tất cả dân làng sẽ tập trung chỉnh trang, vệ sinh trong và ngoài nhà rông. Già làng chỉ huy đám thanh niên trai tráng dựng cây nêu ở chính giữa khoảng sân rộng trước nhà rông.

Dân làng quan niệm rằng, khi dựng cây nêu càng to, càng cao thì lời khấn của dân làng càng dễ được thần linh nghe thấy. Cây nêu được trang trí càng rực rỡ, lộng lẫy thì mùa màng năm tới sẽ càng thuận lợi, tươi tốt.

Do đó, việc lựa chọn cây nêu được dân làng coi trọng, với các tiêu chuẩn khắt khe. Cây nêu phải là cây không mất ngọn, không được nhúng cây vào nước và không được bước qua cây...

Già làng A Thuih cho biết, sau khi cây nêu được dựng lên thì ông sẽ đại diện cho dân làng làm lễ cúng cây nêu. Lúc này, ông bắt đầu cắt tiết gà ra một chiếc cốc làm từ ống lồ ô, hòa lẫn một ít rượu cần vào. Sau lời khấn, già làng A Thuih dùng que tre có một đầu loe ra như chiếc cọ, chấm vào cốc tiết để rắc xung quanh cây nêu và tiến hành làm lễ khấn mời Yàng Ia về chứng giám, dự lễ cùng dân làng.

Ngày thứ hai là ngày long trọng và nhộn nhịp nhất trong suốt dịp lễ. Buổi sáng, dân làng mang những vật phẩm đóng góp đến nhà rông, từ thịt heo, gà, gạo nếp, lá mì đến rau rừng, cây chuối, ống lồ ô và các dụng cụ khác để chuẩn bị chế biến thức ăn.

Đặc biệt, mỗi gia đình đóng góp 1 ghè rượu, xếp thành hàng ở dưới sàn nhà rông. Những người phụ nữ mang gùi đựng những quả bầu khô, ống lồ ô đi lấy nước giọt về để nấu nướng và chế vào các ghè rượu.

Không khí ngày lễ hết sức sôi động, nhộn nhịp, người thì giã gạo, giã lá mì, lặt rau dớn, thái chuối, làm cơm lam, xiên thịt nướng..., người thì lấy củi đốt lửa để nướng thức ăn, người thì làm các trang phục từ lá cây cho chương trình cồng chiêng, múa xoang.

Buổi chiều ngày thứ 2 của Lễ mừng Nước giọt, dân làng tập trung tại nhà rông, xếp sẵn một ghè rượu và con gà bày sẵn bên gốc cây nêu. Lúc này già làng A Thuih tiến đến cắt tiết gà ra một chiếc cốc làm từ ống lô ô, sau đó hòa rượu cần vào.

Cũng giống như ngày hôm trước cúng cây nêu, nhưng tiết gà lần này dùng để đem ra cúng ở giọt nước. Sau khi hòa tiết và rượu vào nhau, ông giao chiếc cốc lại cho A Yan - một người có uy tín trong làng với những lời dặn dò để mang ra cúng giọt nước.

A Yan cầm chiếc cốc tiết gà đi trước, đoàn người mang theo những ống lồ ô to lớn, những vỏ bầu khô đi theo ra giọt nước. Đến nơi giọt nước chảy ra từ khe đá, A Yan bắt đầu làm chủ tế.

A Yan dùng chiếc đũa làm bằng cây tre chấm vào cốc tiết gà và rắc quanh giọt nước để làm phép, dân làng đứng xung quanh. Rồi ông khấn cầu Yàng Ia phù hộ cho dân làng, cho mùa màng tươi tốt.

Kết thúc nghi lễ, ông dùng cốc lô ô đựng tiết gà để hứng nước mang về làm lễ tại nhà rông, dân làng từng người dùng ống lô ô dài và vỏ bầu khô hứng nước sau.

Về lại nhà rông, A Yan trao lại chiếc cốc lô ô cho già làng rắc nước từ chiếc cốc quanh gốc cây nêu làm phép. Những ống nước vừa lấy về từ giọt được châm vào ghè rượu và già làng là người đầu tiên thưởng thức những giọt nước này. Sau đó, mọi người chuyền tay nhau cùng uống. Tiếp đến, người chủ tế khấn cầu, cảm ơn các Yàng Ia về chung vui và phù hộ cho dân làng.

Trước khi bước vào phần hội, bà con bày thức ăn (thịt nướng, lá mì xào, cây chuối um thịt mỡ, rau dớn, cơm lam và rượu ghè) trước nhà rông để cảm tạ thần nước đã ban cho dân làng nguồn nước quý giá.

Từ người già đến trẻ nhỏ hòa mình vào những điệu múa xoang, cùng với nhịp cồng chiêng ngân vang. Xen lẫn trong tiếng cồng chiêng là những tiếng nói, tiếng cười rộn rã tạo ra không khí ngày hội vui tươi, hồ hởi.

Trao đổi với phóng viên, già làng A Thuih cho biết ngày xưa làng có 4 giọt nước, nhưng do rừng bị thu hẹp, một số nguồn không còn nước. Hiện tại, làng chỉ còn 2 giọt nước còn sử dụng được là Đăk Rơ Yâm và Đăk Long Loi.

Lễ mừng Nước giọt là lễ lớn nhất trong năm của người dân ở đây. Lễ này cũng giống như tết Nguyên đán vậy, được tổ chức hàng năm. Đây là hoạt động cảm tạ thần linh đã giúp đỡ, gắng kết tình cảm, tình đoàn kết của dân làng lại bên nhau.

“Tuy cuộc sống vẫn còn khó khăn, vất vả nhưng làng Kon Trang Long Loi vẫn luôn cùng nhau xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh. Những năm gần đây, du lịch ở Kon Trang Long Loi phát triển mạnh mẽ, được nhiều du khách biết đến.

Các sản phẩm thủ công truyền thống như thổ cẩm, đan lát, nhạc cụ, các sinh hoạt văn hóa như mừng giọt nước, biểu diễn cồng chiêng, múa xoang được duy trì đang đem lại sức hút du khách cho Kon Trang Long Loi, từ đó góp phần nâng cao đời sống dân làng”, già làng A Thuih cho biết.

Rời làng trong tiếng chiêng vẫn còn ngân vang, chúng tôi không khỏi luyến lưu về trải nghiệm sau những ngày lễ hội. Hi vọng bà con Rơ Ngao ở làng Kon Trang Long Loi luôn vững tin vào Đảng, cùng chung tay giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc mình, giúp đỡ lẫn nhau phát triển kinh tế, đi lên.