Nhiều khó khăn trong việc xử lý nợ xấu do thiếu cơ chế

Tham dự chương trình, có Nhà báo Hà Ánh Bình, Phó Tổng Biên tập Báo Pháp luật Việt Nam; ông Đào Quốc Dũng, Đại diện Vụ địa phương 3, Ban Tuyên giáo và Dân vận TW; ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Khu vực 2; GS.TS. Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh doanh Đại học Kinh tế TP.HCM; ông Trần Phương Hồng, Phó Cục Trưởng Cục THADS TP.HCM; TS. Sỹ Hồng Nam, Phó Chánh văn phòng TAND TP.HCM...

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Nhà báo Hà Ánh Bình, Phó Tổng Biên tập Báo Pháp luật Việt Nam nhấn mạnh: "Nghị quyết 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng đã từng là một bước đột phá lớn trong hoạt động xử lý nợ xấu tại Việt Nam. Sau hơn 6 năm thực hiện, Nghị quyết đã mang lại nhiều kết quả tích cực, góp phần khơi thông dòng vốn, nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.

Tuy nhiên, sau khi Nghị quyết 42 hết hiệu lực vào cuối năm 2023, hệ thống các tổ chức tín dụng đang đối mặt với nhiều khó khăn trong việc xử lý nợ xấu do thiếu cơ chế đặc thù. Chính vì vậy, yêu cầu cấp thiết hiện nay là cần tiếp tục luật hóa những nội dung cốt lõi, hiệu quả của Nghị quyết 42 nhằm bảo đảm tính liên tục, ổn định và bền vững cho quá trình lành mạnh hóa thị trường tài chính – ngân hàng.

Toạ đàm hôm nay nhằm chia sẻ những vướng mắc thực tiễn, cùng nhìn lại các bài học kinh nghiệm, và đặc biệt, cùng đề xuất các giải pháp, kiến nghị có giá trị để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật trong lĩnh vực tín dụng – tài chính.

Xử lý nợ xấu không chỉ là câu chuyện nội bộ của ngành ngân hàng, mà là vấn đề chung của nền kinh tế - nơi người dân, doanh nghiệp và cơ quan công quyền cùng có trách nhiệm trong việc bảo đảm sự ổn định tài chính, khơi thông nguồn vốn và tạo dựng lòng tin thị trường”.

Các tham luận trình bày tại Tọa đàm đều khẳng định hiệu quả tích cực mà Nghị quyết 42/2017 mang lại trong thời gian thực thi thí điểm từ năm 2017 đến cuối năm 2023. Cụ thể, theo Ngân hàng Nhà nước, mỗi tháng, hệ thống TCTD xử lý được trung bình 5.800 tỷ đồng nợ xấu, cao hơn gần 2.300 tỷ so với thời điểm trước khi có Nghị quyết. Tổng cộng, hơn 443.800 tỷ đồng nợ xấu đã được xử lý. Tỷ lệ khách hàng tự nguyện trả nợ tăng từ khoảng 20% lên đến hơn 36%, hình thức xử lý nợ thông qua phát mại tài sản bảo đảm (TSBĐ) cũng đạt gần 21%.

Tuy nhiên, kể từ ngày Nghị quyết 42/2017 hết hiệu lực (1/1/20), một khoảng trống pháp lý đã xuất hiện, đặc biệt là việc TCTD không còn quyền thu giữ, xử lý TSBĐ, được xem là “linh hồn” của Nghị quyết. Trong hai tháng đầu năm 2025, nợ xấu nội bảng của hệ thống ngân hàng đã tăng thêm 34.000 tỷ đồng, đẩy tỷ lệ nợ xấu lên mức vượt ngưỡng cảnh báo 3% theo thông lệ quốc tế.

Việc văn bản này không được gia hạn hay luật hóa thành quy định mang tính ổn định đã tạo ra một khoảng trống pháp lý, đặc biệt trong vấn đề xử lý TSBĐ, vốn là công cụ pháp lý quan trọng nhất để TCTD bảo vệ khả năng thu hồi vốn. Do đó, trong thời điểm hiện nay, cần thiết phải luật hoá một số vấn đề trong Nghị quyết 42/2017/QH14.

Ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Khu vực 2 cho biết: Trong quá trình xử lý nợ xấu, xử lý TSBĐ nợ vay để thu hồi nợ vẫn còn nhiều phát sinh tồn tại hạn chế, cũng như trách nhiệm của khách hàng trong vay và trả nợ ngân hàng…

Đồng thời từ kết quả thực hiện thí điểm xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42 của Quốc hội, phản ánh sự cần thiết luật hóa một số nội dung của Nghị quyết nhằm tạo thuận cho quá trình xử lý nợ xấu và nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng, đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế, với yêu cầu cao về tốc độ tăng trưởng.

Với ý nghĩa đó, nhìn ở góc độ quản lý và đánh giá toàn diện, việc luật hóa Nghị quyết 42 không chỉ tác động điều chỉnh trực tiếp đối với công tác xử lý nợ xấu, xử lý TSBĐ để thu hồi nợ mà còn mang lại những kết quả to lớn hơn, toàn diện hơn về thực hiện nhiệm vụ ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Ông Nguyễn Đức Lệnh cho rằng, Việc luật hóa quyền thu giữ TSĐB để ngăn ngừa hạn chế nợ xấu phát sinh và xử lý nợ xấu thuận lợi, sẽ phát huy nguồn lực chính sách mang lại hiệu quả cao và vượt trội, đảm bảo tăng trưởng tín dụng an toàn, hiệu quả và bền vững, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế xã hội đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

GS.TS. Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh doanh, ĐH Kinh tế TP.HCM cho rằng, song song với việc tăng quyền cho TCTD, cần bổ sung và hoàn thiện các quy định bảo vệ người đi vay, bao gồm quyền được thông báo đầy đủ, quyền đàm phán tái cơ cấu nợ, và các biện pháp hỗ trợ đối với người đi vay gặp khó khăn thực sự do nguyên nhân khách quan. Cần phân định rõ nợ xấu do lỗi khách quan và lỗi chủ quan để có ứng xử phù hợp...

Để tháo gỡ vướng mắc liên quan đến công tác giải quyết các vụ án về nợ xấu, TS. Sỹ Hồng Nam, Phó Chánh văn phòng, TAND TP HCM, kiến nghị đề xuất, cần luật hóa quy định về xử lý nợ xấu có thể phát triển thành một đạo luật riêng hoặc bổ sung quy định này trong Luật Các tổ chức tín dụng. Cần bổ sung quy định về việc kế thừa quyền và nghĩa vụ của bên nhận thế chấp tài sản bảo đảm trong trường hợp tổ chức tín dụng bán khoản nợ xấu có tài sản bảo đảm và cần xây dựng Luật đăng ký giao dịch bảo đảm thống nhất. Bên cạnh đó, cần xây dựng Trung tâm dữ liệu thông tin về bất động sản trên toàn quốc để cho các tổ chức tín dụng, Tòa án, cơ quan thi hành án dân sự thuận tiện tra cứu trong việc xử lý vụ việc.

TS. Sỹ Hồng Nam cho rằng, TANDTC cần có văn bản bản hướng dẫn các tổ chức tín dụng lựa chọn việc khởi kiện về nghĩa vụ giao tài sản bảo đảm, thay vì tranh chấp hợp đồng tín dụng để được áp dụng thủ tục rút gọn theo Điều 8 Nghị quyết 42/2017/QH14 của Quốc hội và Nghị quyết số 03/2018/NQ-HĐTP ngày /5/2018 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của pháp luật trong giải quyết tranh chấp về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu tại Tòa án.

Ông Trần Phương Hồng, Phó Cục trưởng Cục Thi hành án Dân sự TP.HCM nhìn nhận: Việc thiếu cơ chế cho TCTD chủ động xử lý TSBĐ khiến cơ quan Thi hành án gặp nhiều khó khăn, hồ sơ tồn đọng kéo dài. Nhiều trường hợp người vay cố tình tạo tranh chấp giả để trì hoãn thực hiện nghĩa vụ trả nợ. Từ đó, phía cơ quan Thi hành án bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với việc luật hóa những quy định then chốt của Nghị quyết 42/2017, nhằm giảm tải cho hệ thống Thi hành án, rút ngắn thời gian xử lý nợ, đồng thời vẫn bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của người có TSBĐ.

Việc cho phép các TCTD được thu giữ TSBĐ để xử lý nợ theo hợp đồng (thay vì phải chờ thi hành theo bản án của Tòa án) có thể hỗ trợ cơ quan THADS, đặc biệt là trong bối cảnh một số cá nhân, doanh nghiệp cố tình trì hoãn, gây tranh chấp giả tạo để không bàn giao tài sản.

Hiện nay, một lượng lớn các vụ việc thi hành án liên quan đến các khoản nợ tín dụng bị tồn đọng, trong đó nhiều vụ việc kéo dài do người vay không hợp tác hoặc cố tình khiếu kiện để trì hoãn thi hành. Nếu TCTD được phép thu giữ tài sản, số lượng vụ việc phải chuyển qua cơ quan Thi hành án sẽ giảm; từ đó giúp cơ quan Thi hành án có thời gian tập trung xử lý các vụ việc có tính chất khó khăn, phức tạp.

Tại buổi tọa đàm có nhiều ý kiến đóng góp của các đại biểu chuyên gia, cũng như những phân tích được chia sẻ đã góp phần làm sáng tỏ thêm nhiều vấn đề đang được quan tâm như: thực trạng và hệ lụy của nợ xấu trong giai đoạn hậu Nghị quyết 42, các thách thức về mặt pháp lý trong xử lý tài sản bảo đảm, và đặc biệt là sự cần thiết phải tiếp tục luật hóa các quy định hiệu quả của Nghị quyết nhằm duy trì ổn định hệ thống tài chính – ngân hàng và tạo điều kiện tiếp cận vốn bền vững cho doanh nghiệp, người dân.

Bế mạc buổi Tọa đàm, Ban Tổ chức cam kết tổng hợp toàn bộ ý kiến, kiến nghị tại chương trình để gửi tới các cơ quan có thẩm quyền, đóng góp vào quá trình xây dựng chính sách pháp luật phù hợp với thực tiễn tạo một môi trường tài chính lành mạnh, minh bạch và hiệu quả.