Nam sinh làm vải thổ cẩm từ bẹ chuối giành Huy chương Vàng Quốc tế
Với sản phẩm làm vải thổ cẩm làm từ bẹ chuối, Vi Dương Phong, học sinh lớp 12, Trường Dân tộc nội trú tỉnh Nghệ An đã giành Huy chương Vàng và Giải đặc biệt trong cuộc thi Olympic Phát minh và Sáng chế khoa học Quốc tế 2023.
Vi Dương Phong sinh ra và lớn lên tại xã miền núi nghèo Tam Quang, huyện Tương Dương, Nghệ An. Từ nhỏ, sớm được chứng kiến những khó khăn, thiếu thốn của đồng bào dân tộc mình, Vi Dương Phong đã có ý thức siêng năng, chăm chỉ học hành, mong sớm thoát khỏi đói nghèo và góp phần xây dựng quê hương.
Từ khi còn học cấp 2, Vi Dương Phong đã đưa ra mục tiêu của bản thân là phấn đấu thi vào Trường Dân tộc nội trú tỉnh và mục tiêu của cậu học trò người dân tộc Thái đã thành hiện thực. Năm 2021, Phong xa gia đình xuống thành phố Vinh, học tại Trường dân tộc nội trú tỉnh Nghệ An, trong quá trình học tập em đều đạt học sinh giỏi của trường.
Chia sẻ với PV, cậu học trò Vi Dương Phong, cho biết: “Từ khi sinh ra, em đã thấy bà ngoại và mẹ quay tơ, dệt vải. Em gắn bó với khung cửi và dệt, thêu thổ cẩm từ khi còn nhỏ. Với niềm đam mê nghiên cứu khoa học và trân trọng những giá trị văn hóa bản địa, mỗi khi rảnh rỗi, em thường mày mò nghiên cứu để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn”.
Được biết, năm học cấp 2, Phong từng nghiên cứu làm ra một loại men vi sinh từ trấu để nấu thành rượu. Cuối năm lớp 10, khi nghiên cứu về các sản phẩm nông nghiệp, đọc một số tài liệu, Phong nhận thấy sợi chuối có những công dụng và đặc tính rất hay.
“Thời điểm đó, chuối được trồng khá nhiều. Một số nơi sau khi thu hoạch quả, họ sẽ chặt bỏ phần thân chuối. Điều này rất lãng phí! Với mong muốn tạo ra sản phẩm có giá trị bảo vệ môi trường, em đã nghĩ tới việc lọc lấy bẹ chuối để sử dụng”, Phong tâm sự.
Theo Vi Dương Phong, sợi làm ra từ thân cây chuối có độ thấm hút tốt, nếu kết hợp với sợi bông thường dùng để tạo thành sợi vải sẽ thấm hút và có độ bền cao. Chia sẻ ý tưởng này với thầy cô giáo dạy môn Hóa và các bạn, Phong nhận được sự ủng hộ và hỗ trợ tận tình. Vì thế, Phong và bạn cùng lớp là Lê Du Pa bắt đầu nghiên cứu quá trình sản xuất vải từ bẹ chuối và một số loại cây nông nghiệp.
Để chứng minh hiệu quả, các em đã phải thực nghiệm nhiều lần. Các thao tác được cả hai làm hoàn toàn thủ công. Sau khi lọc bỏ những phần già và thừa chỉ để lấy phần bẹ chuối, nhóm của Phong sẽ đun sôi với dung dịch NaOH (còn gọi là xút) theo tỷ lệ nhất định, sau đó tách thành từng sợi rồi đem phơi khô.
Về màu sắc, Phong và các bạn cũng sử dụng các nguyên liệu trong tự nhiên, chẳng hạn, màu đỏ lấy từ rễ cây hoa phượng, màu vàng từ củ nghệ, màu tím của hoa và lá đậu biếc… Những sợi thành phẩm sau đó được đem dệt bằng máy dệt thổ cẩm để cho ra những tấm vải.
Có những giai đoạn làm đi làm lại nhưng không cho ra kết quả, bản thân Vi Dương Phong thấy rất áp lực, thậm chí đôi lúc còn nản lòng. Vì thời gian đầu do không căn được lượng chất hóa học bỏ vào nước, các sản phẩm cho ra đều không đạt tiêu chuẩn. Thậm chí trong quá trình dệt, sợi vải không chắc, đôi khi sẽ bị đứt hàng loạt.
Vi Dương Phong phải thực nghiệm không dưới 50 lần mới tìm ra được công thức hoàn chỉnh, đề tài được thầy cô đánh giá cao và thường xuyên động viên, khích lệ, vì thế cả hai tiếp tục nỗ lực hoàn thiện. Từ lúc bắt đầu lên ý tưởng cho đến khi ra sản phẩm hoàn chỉnh là các vỏ bọc ghế ngồi, ga trải giường, vỏ gối, túi… kéo dài tới gần 1 năm.
Năm 2023, Phong đem sản phẩm này tham dự Cuộc thi Khoa học kĩ thuật dành cho học sinh THPT tỉnh Nghệ An và giành giải Nhất. Với sự khích lệ của thầy cô, Vi Dương Phong tiếp tục phát triển đề tài, nâng tầm dự án để đem đến cuộc thi Olympic Phát minh và Sáng chế khoa học Quốc tế 2023 diễn ra ở Seoul, Hàn Quốc, sau đó giành được Huy chương Vàng và Giải đặc biệt.
Vi Dương Phong chia sẻ thêm: “Sản phẩm mới chỉ được triển khai sản xuất trên địa bàn, chưa được phổ biến rộng rãi. Em mong muốn sẽ được tiếp tục xây dựng phát triển sản phẩm theo hướng quy mô hơn nữa trong tương lai”.
Với sản phẩm vải thổ cẩm làm từ bẹ chuối, nghiên cứu của Vi Dương Phong được kỳ vọng sẽ có giá trị trong việc bảo vệ môi trường, tăng sự phong phú trong ngành may mặc. Đồng thời, có thể bảo tồn và giữ gìn bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Thái, hướng đến bảo vệ môi trường.
Sản phẩm này được các bà, các mẹ tại làng nghề dệt thổ cẩm của người dân tộc Thái đánh giá cao về độ bền, đã được kiểm định bởi Viện kiểm nghiệm và kiểm định chất lượng VNTEST.