Tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội ra xét xử riêng là cần thiết

Phát biểu thảo luận, các đại biểu bày tỏ sự nhất trí với dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên (NCTN) cũng như báo cáo của cơ quan thẩm tra. Đồng thời cho rằng, việc xây dựng một hệ thống quy định pháp luật về tư pháp đối với NCTN là rất phù hợp với xu hướng chung của thế giới, thể hiện tính nhân văn, tiến bộ của hệ thống pháp luật Việt Nam.

Trước xu hướng tội phạm trẻ hóa như hiện nay, chúng ta cần cân nhắc cẩn trọng trong việc xây dựng các quy định của đạo luật để đảm bảo khi luật được ban hành, vừa đảm bảo tính nhân văn và tạo điều kiện để người chưa thành niên phạm tội nhận thức, khắc phục, sửa chữa sai lầm và đảm bảo tính giáo dục, răn đe, nghiêm khắc.

Đồng tình với nhiều nội dung trong dự thảo Luật, đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu (Đoàn Hà Tĩnh) đề cập đến quy định tách vụ án có NCTN phạm tội ra giải quyết riêng quy định trong dự thảo Luật.

Đại biểu cho rằng, việc tách vụ án khi có NCTN phạm tội ra để giải quyết quyết độc lập và ưu tiên giải quyết thủ tục rút gọn là cần thiết nhằm bảo đảm quyền lợi cho NCTN phạm tội, đúng với quy định chủ trương của Đảng, Nhà nước và Công ước về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.

Theo đại biểu, dự thảo Luật khắc phục tồn tại của Bộ luật Hình sự hiện hành: Giảm thời hạn tạm giam với người chưa thành niên từ 2/3 so với người trưởng thành bằng ½ thời gian tạm giam, điều tra, truy tố, xét xử là điều cần thiết, phù hợp với thực tế hiện nay.

Bởi qua nghiên cứu báo cáo của các cơ quan chức năng thấy rằng, NCTN thường đồng phạm với vai trò người giúp sức trong các tội Tổ chức đánh bạc, Đua xe trái phép, hoặc trong một số tội nguy hiểm hơn như Cố ý gây thương tích.

Các em phạm tội trong hoàn cảnh bị dụ dỗ, và nhận thức còn hạn chế, dễ bị kích động; phần lớn các em là học sinh trong các trường nghề, phổ thông trung học… Nếu chờ thời gian để điều tra trong vụ án có nhiều người, nhiều đối tượng, thậm chí có đối tượng người nước ngoài, các em sẽ mất đi cơ hội học tập, làm việc khi phải chờ giải quyết xong vụ án trong thời gian dài.

Về nguyên tắc tách vụ án để giải quyết bằng các thủ tục thân thiện, đại biểu cho rằng, khi xét xử NCTN, Hội đồng xét xử phải có thành phần Đoàn thanh niên, giáo viên do Tòa gia đình và người chưa thành niên xét xử tại phòng xét xử thân thiện. Hội đồng xét xử không mặc áo choàng mà mặc trang phục hành chính, bị cáo không bị còng tay.

NCTN được ngồi cạnh người đại diện, người bảo vệ là bố mẹ, thầy, cô giáo, Trợ giúp viên pháp lý để hỗ trợ các em khai báo…Hiện tại những vụ án có NCTN thì Tòa án đang phải xử ở phòng xử của người trưởng thành, không thể thực hiện được chính sách ưu việt, nhân văn cho NCTN.

Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án là người am hiểu, có kinh nghiệm giải quyết vụ án liên quan đến NCTN, hiểu tâm lý của trẻ.

Nếu để điều tra, truy tố, xét xử chung với người lớn sẽ vướng mắc, hạn chế khi phân công người tiến hành tố tụng để đấu tranh với tên chủ mưu, cầm đầu là đối tượng côn đồ chuyên nghiệp, đối tượng nguy hiểm.

Bản án xét xử NCTN không được công khai; thậm chí những phiên tòa có người bị hại là NCTN bị xâm hại tình dục, bị mua bán, bạo hành phải xử kín, nhằm đảm bảo “mọi điều riêng tư của trẻ em phải được tôn trọng trong mọi giai đoạn tố tụng” theo Công ước về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.

Đại biểu cũng cho rằng, việc tách vụ án để đảm bảo xác định sự thật vụ án khách quan, đúng đắn nhất. Bởi lẽ, khi ra Tòa, đối mặt với đối tượng chủ mưu cầm đầu, đối tượng côn đồ, nguy hiểm… sẽ làm cho các em có tâm lý lo sợ, không dám khai đúng sự thật; có thể các em sẽ khai báo quanh co, sai sự thật vì sợ, vì vậy cần tách ra xử riêng.

Mặt khác, việc tách vụ án giải quyết riêng, vừa đảm bảo khách quan, khoa học, hiệu quả, đảm bảo lợi ích tốt nhất cho NCTN, ngoài ra còn đảm bảo việc đánh giá, thống kê chính xác tình hình tội phạm, số liệu vụ việc, nguyên nhân dẫn đến NCTN phạm tội. Từ đó các cơ quan quản lý nhà nước có những giải pháp phòng ngừa hạn chế tội phạm ở lứa tuổi thanh thiếu niên hiệu quả hơn.

Mai Thoa