VIAC nỗ lực hỗ trợ doanh nghiệp trong hoạt động trọng tài điện tử

Báo cáo của VIAC nhấn mạnh, kinh tế số được triển khai từ nền tảng là các giao dịch thực hiện trên không gian số - Giao dịch điện tử (các Hợp đồng điện tử). Theo đó, các yếu tố về khung pháp lý để giúp thúc đẩy Hợp đồng điện tử có thể kể đến như Luật Giao dịch điện tử; Định danh điện tử (xác minh nhân thân các bên trên môi trường số); Chữ ký điện tử (là công cụ chính thể hiện ý chí của các bên trên môi trường số), chứng thực giao dịch điện tử, đang được các Bộ, Ngành cho triển khai mạnh mẽ.

Các chỉ số thương mại điện tử cũng cho thấy những tiềm năng của nền kinh tế số ở Việt Nam: Quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam ước đạt 14,7 tỷ USD trong năm 20 và dự kiến sẽ đạt 23,77 tỷ USD vào năm 2029. Mua sắm hàng hóa qua TMĐT hiện đã trở thành phương thức phân phối chủ yếu, phát huy hiệu quả, góp phần duy trì chuỗi cung ứng và chuỗi lưu thông.

Ở góc nhìn vi mô, hợp đồng điện tử cũng như các hợp đồng thông thường, muốn được các chủ thể dân sự sử dụng thì cần có các yếu tố đảm bảo cho việc giao kết, việc thực hiện và nếu trong quá trình thực hiện gặp trục trặc thì phải có cơ chế bảo đảm thực thi hợp đồng hiệu quả. Hiện nay, Bộ Công Thương đã được Chính phủ giao nhiệm vụ rất quan trọng là thúc đẩy việc sử dụng hợp đồng điện tử.

Phân tích sâu hơn, ông Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch VIAC – cho biết, hoạt động mua sắm hàng hóa qua TMĐT hiện đã trở thành phương thức phân phối chủ yếu phát huy hiệu quả, góp phần duy trì chuỗi cung ứng và chuỗi lưu thông. Vì vậy, Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 theo Quyết định 411/QĐ-TTg đã đặt mục tiêu đến năm 2025, trên 80% doanh nghiệp tại Việt Nam sử dụng hợp đồng điện tử.

Ông Lộc nhấn mạnh thêm, một trong những thành tố quan trọng của kinh tế số là hợp đồng điện tử, do đó, để ứng phó với những rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động kinh doanh dẫn đến tranh chấp hợp đồng, các doanh nghiệp cần phải quan tâm tới hoạt động trọng tài điện tử.

Đóng góp ý kiến, ông Nguyễn Trung Nam – Luật sư thành viên cao cấp Dentons Luật Việt, Phó Giám đốc Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC) thuộc VIAC, cho biết: Tại Việt Nam, việc ứng dụng công nghệ trong quản trị vụ kiện còn tương đối mới và vẫn chưa được áp dụng nhiều. Trong khi đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giải quyết tranh chấp bằng trọng tài đảm bảo giải quyết tranh chấp an toàn, công bằng hiệu quả hơn. Do đó, Việt Nam cần tận dụng các cơ hội để ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ vào xét xử, quản trị vụ kiện và nộp đơn trực tuyến để sớm hoàn thiện bộ quy trình mà không cần văn bản giấy, tăng tính hiệu quả trong hoạt động trọng tài.

Cũng tại sự kiện này, ông Lê Anh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ Tư pháp, Bộ Tư pháp – khẳng định, nhu cầu giải quyết tranh chấp TMĐT hiện nay đang là vấn đề tất yếu. Từ thực tiễn này, thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, văn bản pháp luật liên quan đến ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, như: Luật công nghệ thông tin, Luật giao dịch điện tử 2023 hay Nghị định 52 năm 2013 của Chính phủ về thương mại điện tử… Tuy nhiên, những quy định pháp luật về TMĐT hiện nay vẫn còn đang rải rác, chưa có văn bản quy định chính thức về quy trình giải quyết tranh chấp thông qua công nghệ đầy đủ.

Chỉ ra những thách thức trong quá trình áp dụng công nghệ thông tin vào hoạt động trọng tài giải quyết tranh chấp, ông Tuấn cho rằng, đó là việc giải quyết tranh chấp trực tuyến sẽ được xác định giá trị pháp lý thế nào, chứng cứ điện tử liệu có được công nhận không và quan trọng nhất là địa điểm giải quyết trọng tài ở đâu khi Luật trọng tài hiện nay quy định địa điểm xét xử là địa điểm pháp lý.

Hợp đồng điện tử cũng như các hợp đồng thông thường, muốn được các chủ thể dân sự sử dụng thì cần có các yếu tố đảm bảo cho việc giao kết, việc thực hiện và nếu trong quá trình thực hiện gặp trục trặc thì phải có cơ chế bảo đảm thực thi hợp đồng hiệu quả.

Nhằm giải quyết những hạn chế, hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp, VIAC đã công bố ra mắt Nền tảng Quản lý Vụ tranh chấp trực tuyến (eCase) được xây dựng với sự hỗ trợ kỹ thuật của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID).

Chia sẻ thêm về nền tảng này, ông Vũ Ánh Dương, Tổng Thư ký VIAC lấy ví dụ: Một doanh nghiệp Việt Nam giao kết hợp đồng với đối tác là doanh nghiệp Nhật Bản để xuất khẩu quả vải thiều sang thị trường Nhật Bản. Rất không may, tranh chấp phát sinh vì hai bên có những tranh cãi về việc cung cấp thư tín dụng đúng thời hạn và quyết định đưa tranh chấp ra trọng tài tại VIAC.

Với việc nộp đơn và giải quyết tranh chấp trực tuyến qua VIAC eCase, doanh nghiệp Nhật Bản không cần bay sang Việt Nam và tới văn phòng trực tiếp của VIAC để nộp đơn khởi kiện; luật sư của doanh nghiệp Nhật Bản cũng không cần phải di chuyển tới VIAC nhiều lần để nộp các tài liệu. Toàn bộ quá trình có thể giải quyết trực tuyến qua VIAC eCase.

"Như vậy, trong quá trình tố tụng trọng tài, các bên tranh chấp bao gồm cả doanh nghiệp Nhật Bản, doanh nghiệp Việt Nam và các luật sư đều có thể đệ trình các tài liệu, chứng cứ tới VIAC và Hội đồng trọng tài thông qua việc tải các tài liệu lên VIAC eCase dù họ đang ở đâu, múi giờ nào mà không phụ thuộc giờ làm việc của các văn phòng của VIAC" - ông Dương cho biết.

T. C