Phát lộ nhiều dấu tích quan trọng tại khu vực nền móng Đại Cung Môn
Ngày /4, Bảo tàng Lịch sử quốc gia phối hợp cùng Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã có báo cáo sơ bộ về kết quả khai quật khảo cổ tại di tích Đại Cung Môn, nằm trong khu vực Đại Nội Huế, sau hơn một tháng thực hiện nghiên cứu hiện trường.
Ông Nguyễn Ngọc Chất – Phó trưởng phòng Nghiên cứu - sưu tầm, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cho biết, đoàn khảo cổ đã tiến hành mở 6 hố khai quật và 8 hố kiểm tra, với tổng diện tích trên 60m². Mục tiêu là làm rõ quy mô, kết cấu và cấu trúc nguyên gốc của nền móng kiến trúc Đại Cung Môn.
Dựa vào dấu tích thu thập được tại các hố khai quật, đoàn đã xác định rõ mặt bằng kiến trúc của Đại Cung Môn. Theo đó, công trình nằm theo trục Đông Bắc - Tây Nam, có hướng chính là Đông Nam, thẳng với trục dũng đạo nối từ Ngọ Môn đến điện Kiến Trung. Vị trí nền móng Đại Cung Môn cách móng điện Thái Hòa 18,05m và cách điện Cần Chánh 32,11m (tính từ mép chân đá).
Các dấu tích còn lại bao gồm bó nền phía Tây Bắc, một phần bó nền phía Đông Nam, bó nền phía Tây Nam và một phần bó nền phía Đông Bắc. Đặc biệt, đoàn khảo cổ đã phát hiện 5 trụ móng gia cố đỡ chân cột bằng gạch vồ còn nguyên vị trí và 4 dấu vết trụ móng khác vẫn còn lại một phần.
Phía Đông Nam (phía trước) của nền móng kiến trúc Đại Cung Môn còn dấu vết móng bậc bên phải. Dấu vết móng bậc chính giữa và bên trái đã bị phá hủy hoàn toàn. Phía Tây Bắc (phía sau) còn rõ dấu tích của 3 móng bậc cấp chính giữa và bên trái, bên phải.
Thông qua những dấu tích trên, có thể xác định mặt bằng Đại Cung Môn có hình chữ nhật, dài 23,72m, rộng 12,48m. Kiến trúc gồm 5 gian, đúng như ghi chép trong các tài liệu lịch sử, với tổng cộng 6 hàng cột. Gian chính giữa rộng 4,80m; bốn gian còn lại có chiều rộng trung bình 4,30m. Hệ thống vì kèo có 4 hàng cột, khoảng cách giữa hai cột cái trong một hàng là 4,92m, giữa cột cái và cột quân là 3,30m.
Bên cạnh đó, quá trình khai quật đã phát hiện và thu thập được 402 mảnh hiện vật, bao gồm hiện vật kiến trúc bằng đá, đất nung; đồ gốm men từ thế kỷ 16 đến đầu thế kỷ 20; đồ sành niên đại từ thế kỷ 17–18 đến thế kỷ 19–20; cùng một số hiện vật kim loại thuộc thế kỷ 20.
Theo ông Nguyễn Ngọc Chất, kết quả nghiên cứu và diễn biến địa tầng, những vết tích nền móng thu được trong đợt khai quật lần này cho thấy Đại Cung Môn là một trong những công trình kiến trúc bị phá hủy nghiêm trọng nhất trong Hoàng Thành Huế từng được khai quật, nghiên cứu.
Theo kết luận sơ bộ của đoàn khảo cổ, Đại Cung Môn được xây dựng chồng lên dấu vết hai cửa Tả Túc và Hữu Túc cùng một phần nền móng phía sau của điện Thái Hòa thời Gia Long (1804–1833). Dũng đạo thời Minh Mạng (năm 1833) chạy thẳng từ sân sau điện Thái Hòa, xuyên qua gian giữa Đại Cung Môn đến sân trước điện Cần Chánh. Chiều rộng của đường dũng đạo cho phép xác định cửa gian chính giữa Đại Cung Môn có chiều rộng 3,54m.
Phân tích địa tầng cho thấy có hai lớp kiến trúc rõ rệt: lớp sớm nhất thuộc thời Gia Long, với dấu tích của cửa Tả Túc và Hữu Túc; lớp sau là nền móng Đại Cung Môn xây dựng dưới thời Minh Mạng (năm 1833). Các lớp nền đắp sau đó, từng xuất hiện trong tư liệu ảnh cũ, đều đã bị phá hủy.
Đáng chú ý, đợt khảo cổ cũng xác định được cốt nền nguyên thủy của công trình xây dựng năm 1833. Tuy nhiên, qua các đợt trùng tu, cốt nền này đã được nâng cao khoảng 0,30 - 0,32m. Tương tự, cốt nền của khu vực sân phía trước và phía sau công trình cũng được nâng lên theo thời gian.
Từ các kết quả nghiên cứu, phân tích, đối sánh và bóc tách cấu trúc địa tầng, các chuyên gia khẳng định, dù trải qua nhiều lần tu sửa, cấu trúc và mặt bằng nền móng Đại Cung Môn kể từ thời điểm xây dựng đến khi bị phá hủy vẫn không có sự thay đổi.