Ứng dụng trí tuệ nhân tạo hiệu quả để báo chí phát triển bền vững

Chuyển đổi số không còn trở nên xa lạ đối với ngành báo chí mà trở thành nhu cầu thiết yếu trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI). Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” theo Quyết định 348/QĐ-TT của Thủ tướng Chính phủ cũng đã khẳng định mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Đồng thời, báo chí làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước; đảm bảo vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng.

Tỷ lệ các cơ quan báo chí sử dụng AI tăng rõ rệt

Trí tuệ nhân tạo (AI) góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi số báo chí và nâng cao chất lượng nội dung phục vụ nhu cầu công chúng và đem lại lợi ích cho tòa soạn.

Tại phiên thảo luận “Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam” trong khuôn khổ Diễn đàn Báo chí Toàn quốc 2025, các chuyên gia tập trung vào những vấn đề cốt lõi trong chiến lược chuyển đổi số ngành báo chí dưới tác động của AI: Bức tranh mức độ ứng dụng các tòa soạn báo chí ở Việt Nam sử dụng AI, thách thức đặt ra trong tổ chức sản xuất và vấn đề đạo đức khi sử dụng AI, cá nhân hóa nội dung và tăng tương tác người dùng, và từ đó đề xuất các giải pháp.

Trong trình bày khảo sát về ứng dụng AI trong cơ quan báo chí Việt Nam và gợi ý sử dụng AI hiệu quả, có trách nhiệm, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS) cho biết: Theo Khảo sát của IPS phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam và Hội Truyền thông số Việt Nam, tỷ lệ các cơ quan báo chí đã và đang ứng dụng AI hoặc có kế hoạch ứng dụng có sự thay đổi rõ rệt, tăng gấp đôi so với năm 2023, đạt hơn 60% trong năm 20. Các cơ quan báo chí hiện nay đang sử dụng AI phần lớn vào khâu sản xuất nội dung trong đó chủ yếu là khâu chỉnh sửa tiêu đề, tổng hợp thông tin, biên tập, tạo hình ảnh đồ họa, phân tích dữ liệu độc giả.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Quang Đồng chỉ ra, việc ứng dụng AI vào các hoạt động nghiên cứu sâu hơn hoặc để phục vụ kinh doanh, phân tích hành vi độc giả lại rất thấp.

“Dường như, các cơ quan báo chí đang đặt trọng tâm sai trong bài toán về mặt ứng dụng AI. Chúng ta đang đi theo hướng để tập trung sản xuất nội dung thay vì tập trung vào định hướng mô hình kinh doanh tòa soạn, hiểu độc giả như thế nào, và sau đó mới đến sản xuất cái gì”, ông Nguyễn Quang Đồng nhận định.

Theo Viện trưởng IPS, các tòa soạn dường như đang thiếu chiến lược tổng thể, ứng dụng theo kiểu tự phát, cấp độ cá nhân hơn là cấp độ tổ chức, bên cạnh đó, thiếu hụt nguồn lực tài chính, nhân sự đào tạo.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Quang Đồng cũng đề cập đến các cơ quan báo chí cần có chính sách nội bộ để quản lý rủi ro và đạo đức trong sử dụng AI. Ông Đồng nhấn mạnh, cần nhìn cách AI tác động đến mô hình kinh doanh, thu hút giữ chân độc giả và tạo nguồn thu như thế nào. Để làm được điều đó, các tòa soạn cần tư duy chiến lược tổng thể, đầu tư công nghệ, có chính sách nội bộ, bộ quy tắc ứng xử dùng AI có trách nhiệm và an toàn.

Tòa soạn cần làm chủ dữ liệu

Tại phiên thảo luận, ông Đào Quang Bính, Tổng Thư ký Tạp chí Kinh tế Việt Nam (VnEconomy) đã chia sẻ kinh nghiệm xây dựng và ứng dụng các giải pháp AI bản địa hóa trong lĩnh vực truyền thông tiếp thị (MarCom), hướng đến cá nhân hóa nội dung và nâng cao hiệu quả tương tác với độc giả Việt Nam.

Ông Đào Quang Bính cho biết, VnEconomy đã tự phát triển ứng dụng dịch mang đến độ chính xác cao, nâng cao năng suất lao động, biên tập viên chỉ cần đối tượng hóa nội dung tiếng Anh phù hợp với độc giả nước ngoài.

Ông Bính chia sẻ, tòa soạn đã giải quyết được các lời giải về AI, toàn bộ các dữ liệu đều của tòa soạn và khi viết chỉ được dựa vào dữ liệu đã có và tài liệu mới cung cấp, không dựa vào bất cứ nội dung nào từ AI. Nhờ vậy, các bài viết ra được cá nhân hóa đều theo đúng quan điểm của tòa soạn. Mô hình Askonomy được xây dựng và huấn luyện bằng chính nguồn dữ liệu của tòa soạn, từ đó, tránh được những thách thức về tin giả.

Tổng Thư ký VnEconomy cũng nhấn mạnh, một tòa soạn không thể dựa vào nguồn cung cấp dữ liệu không được kiểm chứng để phát hành ra những bài báo.

Trong khi đó, ông Đinh Toàn Thắng, Chủ tịch Công ty DIBIZ đã có bài trình bày về hệ lụy tất yếu và giải pháp, mô hình triển khai AI nhằm đảm bảo an ninh thông tin trong truyền thông đa phương tiện. Trong đó, ông Thắng phân tích nguy cơ thông tin sai lệch (disinformation) do AI tạo ra nhằm đưa ra mô hình và các giải pháp công nghệ, tổ chức và đạo đức giúp tòa soạn thiết lập “hệ miễn dịch truyền thông”.

Còn ông Nguyễn Anh Tuấn, nhà sáng lập Baomoi.com cho rằng, cá nhân hóa bằng AI nên hiểu đúng hơn là cá nhân hóa trải nghiệm, chẳng hạn như báo Nhân Dân mang đến trải nghiệm cho những độc giả gen Z.

Các chuyên gia đều khẳng định rằng, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chuyển đổi số báo chí chỉ thực sự hiệu quả khi các tòa soạn có tư duy chiến lược tổng thể, đầu tư công nghệ, xây dựng bộ quy tắc ứng xử, từ đó đáp ứng cá nhân hóa trải nghiệm độc giả, phục vụ nhu cầu công chúng, đồng thời mở ra cơ hội phát triển kinh tế báo chí bền vững.

Th y Dương