Dẫn đầu kiểm soát thuốc lá: Việt Nam được WHO vinh danh
Hội nghị Thế giới về Kiểm soát Thuốc lá 2025 tại Ireland nhấn mạnh tầm quan trọng của tài chính bền vững trong phòng, chống tác hại thuốc lá, trong bối cảnh ngành công nghiệp thuốc lá gia tăng tiếp thị và nhiều quốc gia cắt giảm chi tiêu y tế công. Các quốc gia đã chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp và cam kết hành động vì một tương lai không khói thuốc.
Hội nghị Thế giới về Kiểm soát Thuốc lá đã diễn ra tại thủ đô Dublin (Ireland), quy tụ hàng trăm đại biểu đến từ các chính phủ, tổ chức y tế, viện nghiên cứu và xã hội dân sự trên toàn cầu. Sự kiện thường niên này do Liên minh Quốc tế Chống Lao và Bệnh Phổi (The Union) chủ trì, với sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Chính phủ Ireland và Quỹ Bloomberg Philanthropies. Theo đó, hội nghị diễn ra từ ngày 23 đến 25/6/2025.
Hội nghị sẽ tập trung vào việc: Tạo ra một diễn đàn quốc tế rộng lớn và uy tín để chính phủ và các nhà nghiên cứu, các tổ chức quốc tế chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận khó khăn và xây dựng chiến lược hành động về phòng, chống tác hại của thuốc lá; Thúc đẩy mạnh việc thực hiện Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) và các biện pháp phòng chống tác hại hiệu quả /MPOWER thông qua chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, dựa bằng bằng chứng và dữ liệu tin cậy; Ngăn chặn các chiến thuật của ngành công nghiệp thuốc lá nhằm bảo vệ chính sách y tế công cộng, vì sức khỏe của người dân; Đảm bảo các kết quả hội nghị được cụ thể hóa thành hành động lâu dài trong tương lai.
Việt Nam: Hình mẫu về cơ chế tài chính và chính sách kiểm soát thuốc lá
Với sự chỉ đạo của Đảng, Chính Phủ trong nhiều năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá. Tại hội nghị, Việt Nam đã chia sẻ bài học kinh nghiệm về thiết lập và vận hành cơ chế tài chính ổn định cho công tác phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL). Bà Phan Thị Hải – Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá tham dự Hội nghị đã chia sẻ sự cam kết mạnh mẽ của Chính phủ Việt Nam trong công cuộc phòng, chống tác hại của thuốc lá. Việt Nam đã ban hành Luật PCTHTL năm 2012 và thành lập Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá vào năm 2013. Quỹ được hình thành từ đóng góp bắt buộc của các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu thuốc lá. Bên cạnh cơ chế tài chính, mô hình quản lý Quỹ cũng được đánh giá cao nhờ tính đa ngành, minh bạch và dựa trên bằng chứng. Quỹ do Bộ Y tế chủ trì và có sự tham gia của nhiều bộ, ngành, hoạt động theo nguyên tắc cấp kinh phí dựa trên kết quả đầu ra. Các quy trình lựa chọn, lập kế hoạch, giám sát và đánh giá đều được thực hiện công khai, khoa học, với các chương trình được xây dựng và triển khai dựa trên dữ liệu tin cậy và bằng chứng thực tiễn.
Tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành giảm từ 23,8% năm 2010 xuống còn 20,8% năm 2021;
• Tỷ lệ tiếp xúc với khói thuốc thụ động giảm từ 73,1% còn 45,6%;
• Tháng 11/20, Quốc hội thông qua Nghị quyết 173/20/QH, cấm toàn diện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm gây nghiện mới từ năm 2025;
• Tháng 6/2025, Quốc hội phê duyệt Luật sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt, thiết lập hệ thống thuế hỗn hợp, lộ trình tăng thuế thuốc lá đến năm 2031 nhằm giảm tiêu dùng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Với những thành tích nổi bật, Bộ Y tế Việt Nam được trao giải thưởng nhân ngày Ngày Thế giới Không thuốc lá 2025 của Tổ chức Y tế Thế giớI vì vai trò lãnh đạo tiên phong trong phòng chống thuốc lá mới.
Toàn cầu đẩy mạnh kiểm soát thuốc lá trong bối cảnh thách thức
Hội nghị Dublin 2025 diễn ra trong thời điểm đặc biệt khi Hoa Kỳ chính thức rút khỏi WHO và cắt giảm đầu tư vào y tế toàn cầu. Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế vẫn tiếp tục thúc đẩy các nỗ lực kiểm soát thuốc lá – một biện pháp tiết kiệm chi phí nhưng mang lại lợi ích sức khỏe và kinh tế lâu dài.
WHO nhấn mạnh rằng trong 20 năm qua, tỷ lệ sử dụng thuốc lá toàn cầu đã giảm từ 22,7% (2007) xuống còn 17,3% (2021). Hiện có khoảng 5,6 tỷ người – tương đương 71% dân số thế giới – đang được bảo vệ bởi ít nhất một biện pháp kiểm soát thuốc lá theo Công ước Khung FCTC.
Tại hội nghị, WHO cũng công bố Báo cáo Đại dịch Thuốc lá Toàn cầu 2025, theo dõi tiến độ kiểm soát thuốc lá tại các quốc gia từ năm 2007 đến nay. Báo cáo nêu bật xu hướng tích cực như tăng cường cấm thuốc lá điện tử, áp dụng cảnh báo mạnh trên bao bì, tăng thuế và cấm quảng cáo nhắm vào giới trẻ – đối tượng ngày càng bị các chiến thuật tiếp thị tinh vi nhắm tới.
Một nội dung trọng tâm được nhấn mạnh tại hội nghị là nhu cầu cấp thiết xây dựng cơ chế tài chính nội địa bền vững cho các chương trình kiểm soát thuốc lá, nhất là tại các nước thu nhập thấp và trung bình. Theo WHO, mức chi tiêu trung bình cho kiểm soát thuốc lá tại các quốc gia này vẫn ở mức rất thấp – chỉ khoảng 0,01 USD/người (thu nhập trung bình) và 0,0048 USD/người (thu nhập thấp) vào năm 2017.
WHO và các tổ chức đối tác kêu gọi các chính phủ tăng đầu tư trong nước để giảm phụ thuộc vào viện trợ quốc tế, duy trì tính bền vững và đạt được các mục tiêu y tế công cộng.