Bộ Y tế đề xuất phạt đến 100 triệu đồng hành vi lựa chọn giới tính thai nhi

Mất cân bằng giới tính - "quả bom hẹn giờ" trong cấu trúc dân số

Theo số liệu của Bộ Y tế, từ năm 2006 đến nay, tỷ số giới tính khi sinh tại Việt Nam liên tục ở mức cao và vượt xa ngưỡng cân bằng tự nhiên (khoảng 103–107 bé trai trên 100 bé gái). Cụ thể, năm 2006, tỷ lệ này là 109,8; đến năm 20 tăng lên 112,8; và năm 20 dù đã có phần giảm nhẹ nhưng vẫn ở mức cao là 111,4.

Đáng lo ngại, tình trạng này không phân bổ đồng đều mà chủ yếu tập trung tại các tỉnh phía Bắc. Điển hình như Bắc Ninh và Vĩnh Phúc có tỷ số giới tính khi sinh lên tới 118,5 bé trai trên 100 bé gái; Hà Nội là 118,1; Hưng Yên đạt 116,7. Trong khi đó, nhiều tỉnh phía Nam vẫn giữ được mức giới tính khi sinh tiệm cận ngưỡng cân bằng tự nhiên, dao động từ 105–108.

Dự báo từ cơ quan chuyên môn cho thấy, nếu tình trạng này không được kiểm soát hiệu quả, đến năm 2039 Việt Nam có thể dư thừa khoảng 1,5 triệu nam giới trong độ tuổi –49. Con số này có thể tăng lên 2,5 triệu vào năm 2059. Sự chênh lệch giới tính không chỉ gây áp lực lên "thị trường hôn nhân" mà còn kéo theo nguy cơ gia tăng các tệ nạn xã hội như buôn bán phụ nữ và trẻ em gái, mại dâm, bạo hành giới và các loại tội phạm xuyên quốc gia.

Siết chặt xử phạt, ngăn chặn từ gốc rễ

Hiện nay, theo quy định tại Pháp lệnh Dân số, hành vi lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức đều bị nghiêm cấm. Tuy nhiên, mức xử phạt tối đa cho hành vi vi phạm này đang dừng ở ngưỡng 30 triệu đồng với cá nhân – được đánh giá là chưa đủ sức răn đe.

Vì vậy, trong Tờ trình dự án Luật Dân số, Bộ Y tế kiến nghị nâng mức xử phạt hành chính lên đến 100 triệu đồng đối với hành vi lựa chọn giới tính thai nhi. Đồng thời, các tổ chức vi phạm cũng sẽ bị xử phạt với mức cao hơn theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, Bộ Y tế đề xuất tăng cường các biện pháp phi hành chính như công khai định kỳ danh sách các địa phương có tỷ lệ mất cân bằng giới tính cao, đẩy mạnh truyền thông, giáo dục cộng đồng nhằm thay đổi nhận thức, hành vi về bình đẳng giới. Trong đó, cần lồng ghép nội dung về xóa bỏ định kiến giới, tư tưởng trọng nam khinh nữ vào chương trình giáo dục, truyền thông đại chúng và các hoạt động cộng đồng.

Tăng cường giám sát, ngăn lạm dụng công nghệ sinh sản

Một điểm đáng lưu ý trong đề xuất của Bộ Y tế là việc bổ sung cơ sở pháp lý nhằm ngăn ngừa việc lạm dụng kỹ thuật y học hiện đại như siêu âm, xét nghiệm ADN sớm hay hỗ trợ sinh sản để lựa chọn giới tính thai nhi. Việc giám sát chặt chẽ các cơ sở y tế, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm – từ cán bộ y tế đến các cơ sở cung cấp dịch vụ – được cho là giải pháp then chốt để kiểm soát tận gốc tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.

Bộ Y tế nhấn mạnh rằng, đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên là mục tiêu quan trọng, không chỉ để đảm bảo sự công bằng giới mà còn để duy trì sự ổn định và phát triển bền vững của xã hội trong tương lai. Để đạt được mục tiêu này, cần sự chung tay của toàn bộ hệ thống chính trị, các cấp chính quyền địa phương và sự vào cuộc mạnh mẽ của cộng đồng.