Làm rõ bản chất hoạt động giám sát của cơ quan dân cử

Luật hóa việc đổi mới hoạt động giám sát

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình, giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân là một trong những chức năng Hiến định quan trọng, thể hiện vị trí, vai trò của Quốc hội, Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước, đại diện cho Nhân dân, bảo đảm tính công khai, minh bạch và hiệu quả công tác quản lý nhà nước.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân có những điểm còn bất cập như: sự chồng chéo trong nội dung và thẩm quyền giám sát; một số phương thức giám sát chưa thực sự phù hợp với vị trí, vai trò của chủ thể giám sát; một số hoạt động giám sát còn hình thức, thiếu trọng tâm, trọng điểm, hiệu lực giám sát còn hạn chế, một số quy định còn chưa rõ ràng gây khó khăn trong thực tiễn thi hành...

Vì vậy, tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/20), Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến để sửa đổi, bổ sung chủ trương, quan điểm, đường lối của Đảng, cụ thể hóa những nội dung sửa đổi, bổ sung của Hiến pháp, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tiếp tục nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Theo PGS.TS Lê Minh Thông, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân cần quy định rõ trong luật giám sát có trọng tâm, trọng điểm, bám sát thực tiễn, gắn kết hoạt động giám sát với yêu cầu, mục tiêu kiểm soát quyền lực nhà nước; khắc phục bất cập, hạn chế; hoàn thiện chính sách, pháp luật; nâng cao hiệu năng, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân; xử lý nghiêm minh các vi phạm.

Cùng quan điểm TS. Nguyễn Quang Thái, Phó Bí thư Đảng ủy Bộ Tư pháp đề nghị phân định rõ thời gian, đối tượng và nội dung giám sát giữa các cơ quan; có cơ chế phối hợp và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan.

Ông Thái nhấn mạnh, vấn đề cốt lõi trong cơ chế phối hợp hoạt động giữa giám sát của Quốc hội với các hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán cần bảo đảm tính độc lập và nâng cao hiệu quả phối hợp; Có sự ràng buộc trách nhiệm và bảo đảm thực thi quyền giám sát; Đổi mới quy trình, phương thức giám sát và kiểm tra; Đồng thời, bảo đảm minh bạch, công khai và giám sát xã hội.

Tương tự, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội Trịnh Xuân An, đề nghị đổi mới hoạt động giám sát chuyên đề của Quốc hội phải đặt trong tổng thể định hướng, đổi mới hoạt động của Quốc hội thời gian tới, phù hợp với những đổi mới trong xây dựng hệ thống pháp luật, phân cấp, phân quyền, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả trong hoạt động giám sát.

Theo đó, sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để luật hóa tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, bổ sung yêu cầu đối tượng giám sát có văn bản phản hồi trong thời hạn nhất định; quy định trách nhiệm của các cơ quan trong theo dõi thực hiện kiến nghị.

Cùng với đó, cần tăng cường giám sát độc lập thông qua khảo sát thực tế, ý kiến từ cử tri, Mặt trận Tổ quốc, báo chí, chuyên gia… Ứng dụng công nghệ thông tin, dữ liệu mở, trí tuệ nhân tạo để phân tích, phát hiện vấn đề nổi lên; Xây dựng hệ thống báo cáo giám sát điện tử, giúp đại biểu tra cứu, theo dõi tiến độ thực hiện nghị quyết giám sát.

Giám sát gắn với phân cấp, phân quyền

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương khẳng định, việc sửa đổi, hoàn thiện hệ thống pháp luật, trong đó có Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân là một yêu cầu cấp thiết, không chỉ xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, mà còn từ yêu cầu thể chế hóa những quan điểm, chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, tinh gọn bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính, gắn với tăng cường phân cấp, phân quyền.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho biết, tiếp thu ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, để có thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng dự thảo luật, bảo đảm phù hợp với nội dung sửa đổi Hiến pháp năm 2013 và các dự án luật khác đã và đang trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thống nhất lùi lại một kỳ và phân công Ủy ban Dân nguyện và Giám sát tiếp thu chỉnh lý, theo hướng nghiên cứu sửa đổi toàn diện. Vì vậy, nội dung này đã đưa ra khỏi Chương trình Kỳ họp thứ 9 để báo cáo Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương lưu ý, quan điểm sửa đổi luật cần thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, nhằm tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Sửa đổi luật cần phù hợp với chủ trương đổi mới công tác xây dựng, thi hành pháp luật, vừa bảo đảm quản lý nhà nước, vừa tạo hành lang pháp lý khuyến khích đổi mới, sáng tạo, bảo đảm các quy định của luật mang tính ổn định, dễ hiểu, dễ thực hiện. Những vấn đề có tính biến động cao, còn đang được thực tiễn kiểm nghiệm cần quy định khung, nguyên tắc, giao các cơ quan hướng dẫn thực hiện.

Việc sửa đổi luật cũng cần phù hợp với chủ trương tinh gọn bộ máy, phân định rõ trách nhiệm, gắn với tăng cường phân cấp, phân quyền, trên cơ sở đó làm rõ thẩm quyền, phạm vi, đối tượng giám sát của từng cơ quan, tránh trùng lặp, chồng lấn, đặc biệt là phân định rõ giám sát của Quốc hội với giám sát của Hội đồng nhân dân các cấp; đồng thời vẫn đảm bảo thống nhất, liên thông, hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động giám sát, đảm bảo mọi hoạt động thực thi pháp luật đều được các cơ quan dân cử giám sát.

Cùng với đó, đảm bảo nguyên tắc phân cấp, phân quyền đi đôi với xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực có hiệu quả, tạo ra sự đồng bộ giữa quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức; Bảo đảm thúc đẩy chuyển đổi số; tăng cường nguồn lực cho hoạt động giám sát, kể cả nhân lực, tài lực và vật lực.

Về nguyên tắc hoạt động giám sát, Phó Chủ tịch Trần Quang Phương nhấn mạnh, hoạt động giám sát là hoạt động liên tục từ khi hoạch định đến khi thực thi chính sách, do đó, cần nghiên cứu nội hàm nguyên tắc giám sát trong quá trình sửa đổi luật.

“Thẩm quyền giám sát của Quốc hội cần quy định theo hướng thẩm quyền giám sát tối cao của Quốc hội, giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, giám sát của các cơ quan của Quốc hội tập trung thường xuyên cho cơ quan quản lý nhà nước ở cấp cao nhất; khi cần thiết có thể giám sát tất cả các chủ thể thực thi pháp luật.

Quy định như vậy mới cụ thể hóa quy định của Hiến pháp, để giải quyết mối quan hệ giữa phạm vi giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội với Hội đồng nhân dân và các cơ quan của Hội đồng nhân dân, để không trùng lặp, gây phiền nhiễu”-Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh.