Những thủ đoạn tinh vi của “ông trùm” buôn lậu quặng đất hiếm

Khai sai mã hàng hóa để hợp thức nguồn nguyên liệu đầu vào

Như Báo Công lý đã thông tin, VKSNDTC đã ban hành cáo trạng truy đối với bị can Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ TN&MT và bị can Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương cùng 25 bị can khác trong vụ án sai phạm tròn khai thác quặng đất hiếm xảy ra tại Yên Bái.

Theo đó, các bị can bị truy tố về các tội “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên”, “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát lãng phí”, “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”, “Buôn lậu”, “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có”, “Gây ô nhiễm môi trường”.

Trong đó, bị can Lưu Anh Tuấn (Chủ tịch HĐQT Công ty Đất hiếm Việt Nam) bị truy tố về tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” và “Buôn lậu”.

Theo cáo buộc, trong thời gian từ năm 2019 - 2023, bị can Lưu Anh Tuấn đã giúp sức cho Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Thái Dương) che giấu doanh thu từ việc bán đất hiếm, để ngoài sổ sách kế toán số tiền hơn 20 tỷ đồng, gây thất thu số tiền thuế là hơn 7 tỷ đồng.

Giai đoạn từ năm 2019-2023, Công ty Thái Dương bán cho Công ty cổ phần Đất hiếm Việt Nam hơn 3,5 triệu kg quặng đất hiếm hàm lượng TREO 18-20% với số tiền thanh toán hơn 142 tỷ đồng.

Đoàn Văn Huấn đã trao đổi, thỏa thuận và thống nhất cùng Lưu Anh Tuấn về việc Công ty Thái Dương chỉ xuất 3 hóa đơn đối với hơn 765.000kg quặng đất hiếm hàm lượng TREO 18-20% trị giá ghi trên hóa đơn là 10,7 tỷ đồng.

Số quặng đất hiếm còn lại Huấn bán cho Tuấn không có hợp đồng, không xuất hóa đơn. Trương Thị Hiền, Kế toán Công ty Đất hiếm Việt Nam tham gia cùng Lưu Anh Tuấn giúp sức cho Đoàn Văn Huấn để ngoài sổ sách kế toán số tiền hơn 9 tỷ đồng theo 2 hóa đơn năm 2020 và 2021, gây thất thu số tiền thuế là hơn 3 tỷ đồng.

Số tiền ghi trên hóa đơn, Công ty Đất hiếm Việt Nam thanh toán vào tài khoản Công ty Thái Dương. Số tiền ngoài hóa đơn chuyển cho các cá nhân tại Công ty Thái Dương bằng tiền mặt. Sau đó, Huấn chỉ đạo cấp dưới để ngoài sổ sách kế toán, không kê khai nộp thuế.

Ngoài ra, Chủ tịch HĐQT Công ty Đất hiếm Việt Nam còn chỉ đạo nhân viên liên hệ, trực tiếp chuyển tiền để lấy hóa đơn của các công ty cung cấp hóa chất, phản ánh số lượng vật tư đầu vào nhiều hơn thực tế mua bán với tổng trị giá hơn 16 tỷ đồng để hạch toán kế toán trái quy định, vi phạm quy định về kế toán, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 4 tỷ đồng.

Liên quan đến hành vi buôn lậu, cáo trạng chỉ ra rằng, từ năm 2019- 2023, Công ty Đất hiếm Việt Nam đã mua tổng số hơn 3,5 triệu kg quặng đất hiếm hàm lượng TREO 18-29 % của Công ty Thái Dương. Bị can Lưu Anh Tuấn đã chỉ đạo nhân viên chế biến hơn 3,4 triệu kg/hơn 3,5 triệu kg quặng đất hiếm đã mua.

Quá trình chế biến đưa thêm một phần nguyên liệu Muối Carbonate nhập từ Trung Quốc để nâng cao hàm lượng TREO. Kết quả, Công ty Đất hiếm Việt Nam đã chế biến được tổng số 482 nghìn kg tổng oxit đất hiếm hàm lượng TREO trên 95%.

Sau đó, Lưu Anh Tuấn đã chỉ đạo cấp dưới thực hiện thủ tục xuất khẩu hơn 473 nghìn kg/482 nghìn kg tổng oxit đất hiếm có hàm lượng TREO trên 95% cho các công ty nước ngoài thông qua 63 tờ khai hải quan với tổng trị giá hơn 379 tỷ đồng.

Quá trình xuất khẩu, bị can Tuấn cùng cấp dưới đã thực hiện hành vi xuất khẩu khi không đủ điều kiện, khai báo sai mã hàng hóa. Việc khai sai mã hàng hóa là để hợp thức nguồn nguyên liệu đầu vào là nguyên liệu nhập khẩu, lập báo cáo quyết toán hải quan không đúng nhằm che giấu số quặng đất hiếm đã mua của Công ty Thái Dương được đưa vào chế biến.

Ngoài ra, bị can Tuấn còn chỉ đạo cấp dưới chỉnh sửa số liệu các hợp đồng, hóa đơn nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc để cân đối, phù hợp với báo cáo hải quan về số liệu sử dụng nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất ra sản phẩm xuất khẩu.

Trong quá trình điều tra, bị can Tuấn và cấp dưới thừa nhận hành vi sai phạm trong việc không khai báo đầy đủ nguồn gốc hàng hóa, khai báo sai mã hàng hóa xuất khẩu tổng oxit đất hiếm với trị giá hơn 379 tỷ đồng.

Cách thức buôn lậu quặng đất hiếm của doanh nhân nước ngoài

Cùng bị truy tố về tội “Buôn lậu” trong vụ án này còn có bị can Lưu Đức Hoa (quốc tịch Trung Quốc).

Theo cáo trạng, trong thời gian từ tháng 10 - tháng 11/2021, Lưu Đức Hoa đã mua hơn 2 triệu kg quặng đất hiếm hàm lượng 14-17% của Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Thái Dương) tại mỏ Yên Phú (Yên Bái), thỏa thuận giao hàng tại các kho ở Hải Phòng.

Để có nhà xưởng chế biến quặng đất hiếm nhằm vận chuyển về Trung Quốc, Lưu Đức Hoa thuê đất ở Hải Phòng rồi xây nhà xưởng, tập kết nguyên liệu, chế biến, pha trộn đất hiếm. Lưu Đức Hoa thỏa thuận với bị can Nguyễn Thanh Đoàn (TGĐ Công ty Trường Sơn), sử dụng các pháp nhân của ông Đoàn để làm thủ tục nhập cảnh và đăng ký cấp phép lao động cho các công nhân, chuyên gia Trung Quốc thuê sang Việt Nam chế biến, pha trộn đất hiếm.

Ngoài ra, Lưu Đức Hoa còn thuê bị can Vũ Thị Tuyết (trú tại Hải Phòng) làm phiên dịch, quản lý các hoạt động hàng ngày tại xưởng, theo dõi các khoản chi phí và mua sắm các loại hóa chất để phục vụ việc chế biến quặng đất hiếm.

Do nguồn gốc quặng đất hiếm mua của Đoàn Văn Huấn không có hóa đơn, giấy tờ hợp pháp và chưa đủ hàm lượng TREO lớn hơn hoặc bằng 95% để xuất khẩu theo quy định nên Lưu Đức Hoa chỉ đạo công nhân tại xưởng sử dụng toàn bộ hơn 2 triệu kg đất hiếm để thực hiện các bước trộn hóa chất, nhiệt luyện, thủy luyện tạo thành hỗn hợp Oxalate chứa tinh quặng đất hiếm để che giấu các cơ quan chức năng khi xuất khẩu.

Bên cạnh đó, bị can Lưu Đức Hoa thuê Khâu Vỹ Bưng (sinh sống, kinh doanh tại Trung Quốc), Giám đốc Công ty GuangZhou (trụ sở tại Trung Quốc) làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa, khai báo là “hỗn hợp chất Oxalate” (thực chất là đất hiếm) từ Việt Nam sang Trung Quốc.

Khâu Vỹ Bưng trao đổi với Leng Kai (Giám đốc kinh doanh Công ty WidelyStar Logistics Việt Nam) tìm kiếm, liên hệ với bị can Trần Đức (Giám đốc Công ty Cung ứng Việt và Công ty Dương Liễu) để làm thủ tục ủy thác xuất khẩu mặt hàng “hỗn hợp chất Oxalate”.

Trần Đức nhận công việc xuất khẩu hàng hóa với chi phí từ 7-10 triệu đồng/1 container. Do hàng hóa không có chứng từ chứng minh nguồn gốc, không xác định được chủ sở hữu và không có hợp đồng ngoại thương thể hiện việc mua bán nên Trần Đức chỉ đạo nhân viên tìm cách hợp pháp hóa.

Bị can chỉ đạo nhân viên dùng pháp nhân Công ty Dương Liễu (do Đức thành lập) và Công ty NTS (công ty không có nhân viên, do Đức nhờ người thành lập) để làm thủ tục khai báo xuất nhập khẩu, làm các hóa đơn thương mại, mở tờ khai hải quan với nội dung hàng hóa là của Công ty Dương Liễu và Công ty NTS xuất khẩu cho Công ty GuangZhou, thành phần hàng hóa gồm Calcium oxalate, Neodymium oxalate, Magnesium oxalate.

Việc Trần Đức làm hồ sơ, khai báo hải quan gian dối vi phạm quy định Luật Hải quan, qua đó xuất khẩu trái pháp luật số quặng đất hiếm của Lưu Đức Hoa về Trung Quốc.

Với thủ đoạn tinh vi nêu trên, trong thời gian từ ngày 5/5/2023 - ngày 2/9/2023, Trần Đức đã mở 8 tờ khai tại Chi cục Hải quan cảng Đình Vũ (Hải Phòng), khai báo xuất khẩu mặt hàng là “hỗn hợp chất Oxalate”, tổng khối lượng 200.780 kg, trị giá khai báo 501.950 USD. Tuy nhiên, thực tế số hàng hóa trên là đất hiếm đã được Lưu Đức Hoa pha trộn, ngụy trang để xuất khẩu trái phép.

Tính theo đơn giá thực tế quặng đất hiếm hàm lượng TREO 14-10% Huấn khai thỏa thuận bán cho Lưu Đức Hoa thì số lượng quặng đất hiếm đã bị xuất khẩu trái phép có trị giá hơn 7,8 tỷ đồng.

Quá trình điều tra, Lưu Đức Hoa đã xuất cảnh về Trung Quốc.

Đối với Leng Kai, CQĐT xác định người này không biết quặng đất hiếm được chế biến, ngụy trang cũng như không biết hành vi vi phạm của các bị can khác. Do đó, VKS xác định CQĐT không xem xét trách nhiệm hình sự là có căn cứ.