Niềm tin Công lý: Xác định đúng tội danh, đảm bảo đúng bản chất của tội phạm

Trong một Nhà nước pháp quyền, nguyên tắc “mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật” chỉ có thể được đảm bảo khi pháp luật được áp dụng đúng người, đúng tội, đúng hình phạt. Tuy nhiên, trên thực tế xét xử, việc xác định đúng tội danh có dấu hiệu gần nhau như “cướp giật tài sản” và “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” không phải dễ dàng.

Giữa hai hành vi tưởng chừng như cùng chung kết quả là “chiếm đoạt tài sản”, nhưng bản chất pháp lý, yếu tố lỗi, phương thức thực hiện và hậu quả xã hội lại hoàn toàn khác nhau.

Cướp giật tài sản được hiểu là hành vi công khai chiếm đoạt tài sản một cách nhanh chóng, thường diễn ra trong thời điểm bất ngờ, khiến người bị hại không kịp trở tay, thường đi kèm yếu tố vận tốc, bất ngờ, bất hợp tác.

Lừa đảo chiếm đoạt tài sản được hiểu là hành vi dùng thủ đoạn gian dối từ trước, khiến chủ tài sản giao tài sản một cách tự nguyện, nhưng dựa trên nhận thức sai lệch do bị lừa dối. Dù thủ đoạn khác nhau, nhưng hậu quả trong cả hai tội danh đều là tài sản bị chiếm đoạt, dẫn đến sự nhầm lẫn trong đánh giá hậu quả nếu chỉ nhìn vào kết quả cuối cùng.

Theo hồ sơ vụ án, do không có tiền tiêu xài, Nguyễn Thành Quốc B. đã lên kế hoạch chiếm đoạt tài sản bằng cách giả làm người mua điện thoại qua các ứng dụng bán hàng trực tuyến. B chuẩn bị sẵn những xấp tiền được ngụy trang bằng cách kẹp tiền “âm phủ” giữa hai tờ tiền thật, tạo cảm giác như tập tiền thật. Khi nhận hàng, B. cho người giao hàng xem qua xấp tiền, rồi lợi dụng lúc họ đếm tiền hoặc sơ hở để tăng ga bỏ chạy, chiếm đoạt hàng.

Với thủ đoạn này, B. đã thực hiện trót lọt 5 vụ chiếm đoạt điện thoại iPhone 11. Tại phiên sơ thẩm, TAND quận Tân Phú (TP.HCM) tuyên phạt B. 6 năm tù về tội “Cướp giật tài sản” theo điểm c, d khoản 2 Điều 171 Bộ luật Hình sự. Viện kiểm sát nhân dân TP.HCM sau đó đã kháng nghị phúc thẩm, cho rằng hành vi của bị cáo phù hợp với tội danh “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” quy định tại Điều 174 BLHS

Tại phiên tòa phúc thẩm, HĐXX đã giữ nguyên tội danh và mức hình phạt đã tuyên ở cấp sơ thẩm là: Xử phạt bị cáo Nguyễn Thành Quốc B. 6 năm tù về tội “Cướp giật tài sản”.

Trong vụ án này, HĐXX sơ thẩm đã thể hiện sự khách quan, toàn diện và sắc bén trong việc nhận diện bản chất sự việc, từ đó đưa ra phán quyết phù hợp với quy định pháp luật và đúng người, đúng tội, đúng hành vi.

HĐXX phân tích yếu tố nội tâm, mục đích chiếm đoạt, cách thức thực hiện hành vi cũng như thời điểm tài sản bị chiếm đoạt. Qua đó, Tòa xác định rõ rằng hành vi của bị cáo không đơn thuần là hành vi lợi dụng lòng tin để lừa lấy tài sản (cấu thành của tội lừa đảo), mà là hành vi có tính chất chủ động, bất ngờ, thực hiện trong thời gian ngắn nhằm nhanh chóng chiếm đoạt tài sản mà không có sự đồng thuận thực sự từ phía người bị hại. Những yếu tố điển hình của tội “Cướp giật tài sản” theo Điều 171 Bộ luật Hình sự.

Việc xác định chính xác tội danh đã thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật, bảo đảm nguyên tắc suy đoán vô tội và xét xử công bằng. Đồng thời góp phần làm rõ giới hạn pháp lý giữa các tội phạm chiếm đoạt tài sản – vốn rất dễ bị nhầm lẫn trong thực tế tố tụng. Qua đó, án lệ này trở thành một ví dụ tiêu biểu cho năng lực phân tích, đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật chặt chẽ, khách quan, góp phần nâng cao niềm tin của người dân vào công lý và vai trò của Tòa án trong bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.

Chương trình Niềm tin Công lý được phát sóng trên kênh VTV1 vào lúc 22h30 thứ Ba ngày 17/06/2025.