TAND tối cao đề xuất thực hiện thủ tục tố tụng trên môi trường điện tử

Theo dự thảo, thủ tục tố tụng trên môi trường điện tử là quá trình mà các chủ thể tham gia tố tụng như Tòa án, cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện toàn bộ hoặc một phần các thủ tục tố tụng thông qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án.

Nghị quyết này áp dụng cho toàn bộ hệ thống TAND bao gồm TAND tối cao; TAND tỉnh, thành phố; TAND khu vực; Tòa án chuyên biệt và các cơ quan, tổ chức, cá nhân lựa chọn, yêu cầu thực hiện thủ tục tố tụng và các thủ tục khác trên môi trường điện tử. Tuy nhiên, Nghị quyết không áp dụng để thực hiện thủ tục giao, nhận hồ sơ, tài liệu, chứng cứ, văn bản tố tụng bằng phương tiện điện tử giữa Tòa án với Tòa án; giữa Tòa án với Viện kiếm sát và Cơ quan thi hành án dân sự.

Theo dự thảo, người tham gia tố tụng sẽ được quyền tự nguyện lựa chọn giao dịch điện tử và các thủ tục này sẽ có giá trị pháp lý tương đương như các hình thức khác theo quy định của pháp luật. Việc thực hiện giao dịch điện tử được quy định phải phù hợp với pháp luật tố tụng, pháp luật về giao dịch điện tử, nghị quyết và pháp luật có liên quan.

Điều kiện để tham gia gồm: sử dụng chữ ký điện tử hoặc các phương thức xác thực được pháp luật công nhận như OTP, thiết bị lưu khóa bí mật, tài khoản định danh điện tử quốc gia (VNeID)...

Dự thảo quy định đầy đủ các bước từ đăng ký tài khoản, xác thực danh tính, đăng nhập hệ thống, gửi và nhận hồ sơ, đến lưu trữ hồ sơ điện tử và xử lý sự cố. Người dùng có thể đăng ký tài khoản qua VNeID, thiết bị lưu khóa bí mật hoặc các phương thức hợp pháp khác. Sau khi đăng ký, người dùng có thể thực hiện nộp đơn khởi kiện, tài liệu, chứng cứ bất kỳ thời điểm nào, kể cả ngày nghỉ, ngày lễ.

Việc gửi tài liệu điện tử được xác nhận qua hệ thống cổng thông tin và có giá trị pháp lý tương đương việc gửi bằng văn bản giấy. Nếu là bản sao điện tử được chứng thực từ bản giấy gốc thì vẫn có hiệu lực như bản chính, trừ khi pháp luật có quy định khác.

Tòa án, tổ chức, cá nhân tham gia giao dịch điện tử có trách nhiệm sử dụng và quản lý chữ ký điện tử theo quy định, đồng thời phải đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin trong toàn bộ quá trình trao đổi, lưu trữ và xử lý hồ sơ điện tử. Việc xác thực có thể thông qua chữ ký số, mã PIN, thiết bị OTP hoặc các hình thức xác thực đạt mức độ an toàn cao.

Trong trường hợp xảy ra sự cố kỹ thuật tòa án sẽ thông báo ngay cho người dùng. Nếu trong vòng 3 ngày sự cố không được khắc phục, người tham gia tố tụng sẽ thực hiện giao dịch bằng hình thức khác theo quy định pháp luật tố tụng. Khoảng thời gian này được coi là trở ngại khách quan và không tính vào thời hạn tố tụng.

Tòa án có trách nhiệm in thông báo xác nhận giao dịch điện tử thành công để lưu vào hồ sơ vụ án, đảm bảo hồ sơ giấy và điện tử được đồng bộ và đầy đủ. Các thông điệp dữ liệu điện tử được lưu trữ có thời hạn tương tự như hồ sơ giấy, giúp phục vụ công tác tra cứu, đối chiếu khi cần thiết.

Đáng chú ý, dự thảo quy định việc tích hợp và chia sẻ thông tin giữa hệ thống thông tin của Tòa án với các cơ sở dữ liệu quốc gia (như dữ liệu dân cư, hệ thống định danh điện tử của Bộ Công an...) nhằm xác thực nhanh chóng thông tin người dùng, đảm bảo hoạt động giao dịch điện tử được diễn ra an toàn, chính xác và hiệu quả.

Nghị quyết này khi chính thức ban hành sẽ thay thế Nghị quyết số 04/2016/NQ-HĐTP, đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ từ hình thức tố tụng truyền thống sang mô hình quản trị tư pháp hiện đại, công khai, minh bạch trên nền tảng công nghệ số.