Thủ tướng: Giải quyết khiếu nại, tố cáo đừng để "mất b mới lo lm chuồng"

Chiều 7/10, tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc chủ trì Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Cùng tham dự có các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị: Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình; Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban dân vận Trung ương Trương Thị Mai cùng lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương. 

Báo cáo công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo giai đoạn 2012 - 20 và nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới, Thanh tra Chính phủ cho rằng, có xu hướng giảm so với trước. Theo đó, trong giai đoạn này, các cơ quan hành chính nhà nước đã tiếp hơn 1,5 triệu lượt người đến khiếu nại, tố cáo, phản ánh, giảm 4,3% so với giai đoạn trước. Số vụ việc là trên 778.700 vụ, nhưng số đoàn đông người lại có xu hướng gia tăng so với giai đoạn trước. Tuy nhiên, đặc biệt là khu vực miền Trung - Tây Nguyên. Theo đánh giá của Thanh tra Chính phủ, phần lớn các vụ việc khiếu nại đông người, phức tạp là những vụ việc khởi nguồn từ những năm trước, chưa được giải quyết dứt điểm; nhiều trường hợp đã được các cấp giải quyết đúng pháp luật nhưng công dân vẫn tiếp tục khiếu kiện kéo dài. Tính chất của các vụ việc khiếu nại, tố cáo tương phức tạp, bức xúc chủ yếu liên quan đến bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội…

Theo Thanh Tra Chính phủ, pháp luật đất đai tuy hoàn thiện hơn, nhưng trong một số trường hợp chưa giải quyết được hài hòa mối quan hệ giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người sử dụng đất; một số chính sách đất đai còn bất cập. Do đó, lượng đơn thư về vấn đề thu hồi, bồi thường giải phóng mặt bằng không giảm so với trước thời điểm luật đất đai 2013 có hiệu lực. Bên cạnh đó công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo còn có một số hạn chế nhất định. Thủ trưởng cơ quan hành chính ở một số nơi chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo quy định. Cá biết có một số trường hợp có thái độ không đúng, thiếu khách quan công tâm trong thực thi công vụ.

 Khiếu nại, tố cáo bắt nguồn từ 4 nguyên nhân chính

Kết luận hội nghị, Thủ tướng Chính phủ đánh giá các bộ ngành, địa phương đã có nhiều nỗ lực, rất cố gắng trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo. Đồng thời, Thủ tướng cũng chỉ rõ 4 nguyên nhân chính dẫn tới khiếu nại, tố cáo phức tạp, đông người, kéo dài. 

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Nhật Bắc

Thứ nhất, trong số đơn khiếu nại, tố cáo, tranh chấp đất đai thì khoảng 70% là khiếu nại hành chính về đất đai, trong đó 40% liên quan tới thu hồi đất, tái định cư. Thủ tướng cho rằng cần nhận diện đây là mấu chốt để giải quyết và nhắc tới những vấn đề xảy ra ở một số nơi như giá đền bù chưa hợp lý, trình tự thu hồi đất không minh bạch, rõ ràng, bố trí nơi tái định cư điều kiện sinh hoạt khó khăn. Trong quy hoạch đô thị thì việc lấy ý kiến người dân, công khai quy hoạch còn hình thức, tình trạng quy hoạch treo khiến người dân không có đất sản xuất…

Thứ hai là, một số quy định của pháp luật đã thể hiện bất cập cần bổ sung, không còn phù hợp với thực tiễn, nhất là Luật Đất đai, trong đó có vấn đề giá đất. Thủ tướng nêu rõ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài chính phải có trách nhiệm đề xuất với Chính phủ việc sửa đổi, bổ sung.

Thứ ba, trong một số trường hợp, người đứng đầu địa phương, đơn vị còn chưa coi trọng đúng mức công tác tiếp công dân, chưa công khai lịch tiếp dân, ngại đối thoại với dân. “Nhiều chủ tịch xã, huyện và cả tỉnh chưa bao giờ tiếp dân, như vậy có đúng quy định không, trong khi người dân tin tưởng mình như vậy? Nói phải, củ cải cũng nghe”, Thủ tướng nói.

Vẫn còn những trường hợp chưa thực sự quan tâm tới quyền lợi chính đáng của người dân, giải quyết chậm, kéo dài, người dân phải chờ đợi lâu, thậm chí giải quyết sai sót, khiến người dân bức xúc và khiếu kiện vượt cấp. “Ông chủ tịch huyện, xã, tỉnh phải biết trên địa bàn có bao nhiêu trường hợp bức xúc, để lâu quá thì họ khiếu kiện vượt cấp thôi”, Thủ tướng thẳng thắn.

Bên cạnh đó, một số địa phương viện nhiều lý do khác nhau, như dựa vào việc hết thời hiệu để không xem xét giải quyết, mặc dù công dân đã cung cấp thêm thông tin chứng minh rằng việc khiếu nại, tố cáo là có cơ sở.

“Khi tôi còn làm Phó Thủ tướng, giải phóng mặt bằng các dự án mở rộng Quốc lộ 1, tôi hỏi thì người dân nói họ ở đây 40 năm rồi, nhưng cán bộ đòi giấy tờ. Người ta ở đây 40 năm rồi thì còn cần giấy tờ gì, phải quyết cho họ chứ”, Thủ tướng kể lại câu chuyện này và nhấn mạnh, “nếu giải quyết có tình, có lý cho dân, không tham ô tham nhũng thì không ai kỷ luật các đồng chí”.

Một số trường hợp thiếu trách nhiệm, đề xuất giải quyết khiếu nại tố cáo, nhất là liên quan tới giải phóng mặt bằng, không khách quan, không chính xác, thiếu hợp lý, thậm chí tham ô, tham nhũng trong giải phóng mặt bằng.

Thứ tư là, nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật từ phía một số người khiếu nại, tố cáo còn hạn chế, đưa ra yêu cầu vượt quá quy định của pháp luật; có tình trạng các phần tử xấu kích động, xúi giục người dân. Do đó việc tư vấn, giải thích, hướng dẫn, hỗ trợ pháp lý cho người dân rất quan trọng, cần phải có nhiều luật sư tốt tham gia tư vấn cho người dân và chính quyền, cần làm tốt công tác dân vận, tuyên truyền chính sách pháp luật đến tận người dân; nhiều nơi chưa làm tốt công tác này.

"Đừng để mất bò mới lo làm chuồng"

Về nhiệm vụ trong thời gian tới, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ rõ: 

Trước hết, các cơ quan, các cán bộ, công chức phải sát dân, lắng nghe dân, quan tâm lợi ích chính đáng của người dân. Cả bộ máy phải làm việc theo tinh thần Chính phủ kiến tạo, liêm chính, hành động, phục vụ nhân dân, sâu sát, quyết liệt, chủ động giải quyết các vụ việc, “đừng để mất bò mới lo làm chuồng, nước đến chân mới nhảy”.

“Đây không phải là lý luận, phải là thực tiễn hành động thì mới yên dân được”, Thủ tướng nói và đề nghị cơ quan Dân vận, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể… giám sát nhiệm vụ này.

Cùng với đó, tăng cường rà soát, hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật để người dân thực hiện quyền khiếu nại tố cáo. Thủ tướng giao Thanh tra Chính phủ rà soát, kiến nghị sửa đổi Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Tiếp công dân. Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan theo dõi sát quá trình thi hành Luật Đất đai, tổng hợp các bất cập, trình Chính phủ phương án sửa đổi, bổ sung, nhất là những quy định liên quan đến giá đất, đền bù giải phóng mặt bằng…

Thứ hai, coi trọng công tác vận động nhân dân, làm cho dân hiểu, nói cho dân tin, lưu ý công tác hỗ trợ, tư vấn pháp lý cho người dân với sự tham gia của Đoàn Luật sư, Hội Luật gia, vai trò của cơ quan Dân vận, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị…

Thứ ba, đặc biệt quan tâm, chấn chỉnh nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước theo hướng công khai, minh bạch, nhất là trong các lĩnh vực đất đai, xây dựng cơ bản, cấp phát ngân sách, thực hiện nghiêm trách nhiệm giải trình, xử lý nghiêm các sai phạm và công khai trước nhân dân. “Khi xây dựng một công trình, một dự án cần nêu rõ lý do và cam kết nơi ở mới bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ, nếu không như vậy thì người dân có nghe không?”, Thủ tướng đặt vấn đề.

Thứ tư, nâng cao chất lượng quy hoạch và quản lý đất đai, xây dựng theo hướng công khai, minh bạch, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, công khai quy hoạch, quy trình thủ tục thu hồi đất; tăng cường thanh tra, kiểm tra các cơ quan thực thi công vụ.

Thứ năm, lãnh đạo các bộ ngành, địa phương phải quan tâm kiện toàn đội ngũ cán bộ tiếp dân, giải quyết khiếu nại tố cáo. Cả hệ thống tiếp dân, giải quyết khiếu nại tố cáo phải đặt mình vào cương vị người dân, nêu cao tinh thần trách nhiệm, giải quyết có lý, có tình, hướng dẫn người dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, báo cáo đầy đủ với cấp trên. “Cán bộ tiếp dân không phải là nơi chỉ tiếp nhận đơn, mà phải tiếp nhận cả những phản ánh tâm tư, nguyện vọng của dân”, Thủ tướng lưu ý.

Đồng thời, khi xảy ra vụ việc tố cáo khiếu nại đông người thì Chủ tịch UBND các địa phương phải trực tiếp đối thoại với dân. Trường hợp khiếu nại tố cáo đông người tới các cơ quan Trung ương thì Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố phải phối hợp với Thanh tra Chính phủ và các cơ quan liên quan vận động người dân về địa phương, sau đó kịp thời đối thoại, giải quyết.

Cùng với đó, Thủ tướng yêu cầu các địa phương phải bố trí trụ sở tiếp dân đáp ứng yêu cầu, chú ý tới cả những việc như nước uống, quạt mát… cho người dân. Thanh tra Chính phủ tăng cường thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo, đánh giá, biểu dương những đơn vị làm tốt, phê bình, nhắc nhở những nơi làm chưa nghiêm túc. Coi nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo là nhiệm vụ chính trị quan trọng, là chỉ tiêu đánh giá thi đua.

Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Công an chỉ đạo công an các địa phương kiên quyết xử lý nghiêm những người lợi dụng khiếu nại tố cáo để gây rối trật tự công cộng, kích động, lôi kéo người dân khiếu kiện đông người. Công an các cấp có biện pháp bảo vệ an ninh trật tự tại nơi tiếp công dân.

Thông tin, truyền thông về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo để người dân hiểu đúng tình hình là nhiệm vụ quan trọng mà các cơ quan truyền thông báo chí phải làm tốt, phải vạch trần các luận điệu sai trái, kích động người dân khiếu nại tố cáo sai pháp luật, Thủ tướng nhấn mạnh.

Cuối cùng, Thủ tướng yêu cầu mở đợt cao điểm tổng rà soát, giải quyết khiếu nại tố cáo, nhất là những vụ việc đông người, phức tạp, kéo dài, tinh thần là “không ngại va chạm khi phải giải quyết lại việc cũ đã giải quyết chưa đúng, mạnh dạn giải quyết thấu tình đạt lý”.