Về nơi thnh lập chi bộ Đảng đầu tiên tại Thanh Ha

Ngôi nhà ông Lê Oanh Kiều (làng Hàm Hạ, Đông Tiến, nay thuộc phố Hàm Hạ, thị trấn Rừng Thông, Đông Sơn) - nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên ở Thanh Hóa đã trở thành Di tích lịch sử quốc gia.

Trước khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930, đồng chí Lê Hữu Lập (quê huyện Hậu Lộc) một thanh niên yêu nước đã tham gia lớp huấn luyện chính trị Chủ nghĩa Mác – Lê Nin do đồng chí Nguyễn Ái Quốc mở và được gia nhập Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội tại Quảng Châu (Trung Quốc). Khi về nước, đồng chí Lê Hữu Lập và một số thanh niên tiến bộ đã tổ chức “Hội đọc sách cách mạng” nhằm tuyên truyền chủ nghĩa Mác -Lê Nin và con đường cứu nước của đồng chí Nguyễn Ái Quốc trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

Trong thời gian này, nhóm đọc sách báo cách mạng đã tổ chức nhóm “Thập nhân chi hội”, nhiều hội viên đã tích cực học tập, nghiên cứu sách báo cách mạng và tuyên truyền kết nạp hội viên. Vào ngày 13/3/1927, tại Trường Tiểu học Pháp -Việt tổng Kim Khê (làng Hàm Hạ, Đông Sơn) đã thành lập Tiểu tổ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội do đồng chí Lê Công Thanh làm tổ trưởng. Từ những phong trào này đã phát triển lên mạnh mẽ đến năm 1929, chủ trương thành lập Đảng Cộng sản của kỳ bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội Bắc Kỳ được truyền về Thanh Hóa, tại đây Tỉnh bộ Thanh Hóa tiến hành cuộc vận động “vô sản hóa” để chuẩn bị thành lập Đảng Cộng sản trên địa bàn.

Cuối năm 1929, một số cơ sở Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội ở Đông Sơn bị địch phát hiện và khủng bố, những hội viên tích cực đã thoát khỏi sự truy lùng của địch và kiên trì chuẩn bị thành lập Đảng Cộng sản. Thời điểm này, đồng chí Lê Công Thanh sau khi chạy thoát ra Bắc đã tham gia “vô sản hóa” và được kết nạp vào Đảng Cộng sản tại Xứ ủy Bắc Kỳ. Cũng thông qua đồng chí Lê Công Thanh, nên Xứ ủy Bắc Kỳ đã nắm được tình hình tổ chức và hoạt động của tỉnh bộ Thanh niên Thanh Hóa.

Trong những năm 1925 - 1929 đình làng Hàm Hạ đã trở thành nơi những thanh niên yêu nước tổ chức tuyên truyền phát triển Hội đọc sách báo cách mạng

Tháng 4/1930, Xứ ủy Bắc Kỳ đã cử đồng chí Nguyễn Doãn Chấp về Thanh Hóa bắt mối với những hội viên Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội còn lại. Tại cơ sở Hàm Hạ, một số thanh niên đã liên lạc được với đồng chí Nguyễn Doãn Chấp để bắt mối với Xứ ủy Bắc Kỳ tiến tới thành lập chi bộ Đảng. Chính sự nổ lực của các đồng chí Cộng sản nói trên trong thời gian này đã góp phần quyết định cho sự ra đời của chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên tại Thanh Hóa.

Đối với đồng chí Nguyễn Doãn Chấp, sau khi nhận nhiệm vụ của Xứ ủy Bắc Kỳ tiếp tục về làng Hàm Hạ (Đông Sơn) bắt liên lạc với đồng chí Lê Bá Tùng (một hội viên Thanh niên Cách mạng đồng chí hội ở làng Hàm Hạ). Trong thời gian ở đây, đồng chí Nguyễn Doãn Chấp đã kết nạp 3 đồng chí Lê Bá Tùng, Lê Oanh Kiều và Lê Thế Long vào Đảng Cộng sản. Khi đó, công tác tuyên truyền kết nạp được tiếp tục đẩy mạnh.

Ngày 25/6/1930, với tư cách là cán bộ cấp trên, đồng chí Nguyễn Doãn Chấp quyết định triệu tập hội nghị thành lập chi bộ Đảng Cộng sản. Hội nghị có 7 đồng chí họp tại nhà đồng chí Lê Oanh Kiều (làng Hàm Hạ, nay thuộc phố Hàm Hạ, thị trấn Rừng Thông, Đông Sơn). Đồng chí Nguyễn Doãn Chấp đã truyền đạt toàn bộ chủ trương của Xứ ủy Bắc Kỳ về việc xây dựng Đảng bộ Thanh Hóa, đồng chí tuyên bố thành lập chi bộ Đảng Cộng sản ở Hàm Hạ và bầu đồng chí Lê Thế Long làm Bí thư chi bộ. Chi bộ Hàm Hạ là chi bộ đầu tiên của huyện Đông Sơn, đồng thời cũng là chi bộ đầu tiên của Đảng bộ Thanh Hóa.

Hiện nay, cụm di tích đã được tu bổ, tôn tạo khang trang, để thế hệ trẻ biết về một thời kỳ đấu tranh cách mạng của cha ông

Sau khi thành lập chi bộ Hàm Hạ, đồng chí Nguyễn Doãn Chấp đã lên vùng Thiệu Hóa liên lạc với các hội viên Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội ở làng Phúc Lộc (xã Thiệu Tiến, Thiệu Hóa) để tiếp tục làm nhiệm vụ thành lập chi bộ Đảng tại đây và đây cũng là chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Thiệu Hóa được thành lập. Trên cơ sở tổ chức 3 chi bộ tại Thanh Hóa gồm: Hàm Hạ (huyện Đông Sơn), Phúc Lộc (huyện Thiệu Hóa) và Yên Trường (xã Thọ Lập, huyện Thọ Xuân) đã hợp nhất 3 chi bộ lại, vào ngày 29/7/1930, Ban chấp hành Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam Thanh Hóa được thành lập tại Yên Trường (xã Thọ Lập).

Sau khi thành lập, tháng 8/1930. thực hiện nghị quyết của hội nghị thành lập tỉnh Đảng bộ, tỉnh ủy đã thành lập cơ quan báo “Tiến lên” tại Yên Trường (xã Thọ Lập). Tháng 10/1930, cơ quan dời về làng Hàm Hạ, cơ sở Đảng Hàm Hạ tham gia việc tổ chức in báo. Tờ báo “Tiến lên” là tài liệu học tập, tuyên truyền và giác ngộ quần chúng của chi bộ. Chi bộ Hàm Hạ được chia thành 4 tổ để sinh hoạt, như tổ Phú, tổ Qúi, tổ Thọ, tổ Đại Từ - Ngọc Lậu. Nhưng hoạt động được thời gian thì bị kẻ địch phát hiện và truy bắt các Đảng viên. Đầu năm 1931, hầu hết các Đảng viên ở các cơ sở Đảng trong huyện Đông Sơn đã bị địch bắt và bị kết án tù đày…

Việc thành lập chi bộ Hàm Hạ đã đáp ứng phong trào cách mạng của tỉnh Thanh Hóa lúc bấy giờ. Ngay sau khi được thành lập, chi bộ Hàm Hạ đã giương cao ngọn cờ lãnh đạo cách mạng và dưới sự lãnh đạo của chi bộ, tổ chức “Nông hội đỏ” cũng được thành lập ở Hàm Hạ và từ Hàm Hạ đã phát triển rộng khắp các địa phương.