Gỡ rào cản phi thuế quan: Chìa khóa cho ASEAN phát triển bền vững và hội nhập sâu

Tạo không gian kinh doanh "thông minh và dễ làm ăn hơn"

Tại hội thảo “Gỡ bỏ rào cản phi thuế quan vì thịnh vượng chung ASEAN” do Báo Tài chính – Đầu tư phối hợp với Đại sứ quán New Zealand tại Việt Nam tổ chức sáng 27/6 tại Hà Nội, các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách cho rằng, gỡ bỏ NTBs không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là chỉ dấu của một nền kinh tế hội nhập thực chất, đáng tin cậy.

Phó Tổng Biên tập Báo Tài chính – Đầu tư Lê Trọng Minh nhấn mạnh: “Nhà đầu tư ngày nay không chỉ tìm nơi có giá rẻ, mà là nơi ‘dễ làm ăn’, ‘thông minh’, ‘bền vững’. NTBs, nếu được gỡ bỏ đúng cách, sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ giúp ASEAN trở thành khu vực năng động, hội nhập sâu hơn và hướng tới thịnh vượng chung”.

Ông Minh cho biết thêm, trong khi thuế quan nội khối ASEAN đã gần như được xóa bỏ, thì các NTBs đang trở thành nút thắt mới, phức tạp và khó lường, gây thiệt hại không nhỏ cho hoạt động thương mại, đầu tư và chuỗi cung ứng của khu vực. Việc thiết lập một cơ chế giám sát minh bạch, cập nhật số hóa và tăng cường đối thoại giữa Chính phủ với doanh nghiệp là yêu cầu cấp thiết.

Chia sẻ tại hội thảo, bà Caroline Beresford – Đại sứ New Zealand tại Việt Nam cho biết: “Hiện thế giới đang tồn tại hơn 2 triệu biện pháp phi thuế quan, ảnh hưởng đến 78% giá trị thương mại toàn cầu, gây thiệt hại tới 2.400 tỷ NZD trong năm 2019”. Theo bà, nếu được thiết kế minh bạch và phù hợp, các biện pháp này có thể bảo vệ lợi ích quốc gia; nhưng ngược lại, nếu áp đặt tùy tiện hoặc thiếu thông tin, sẽ làm gián đoạn dòng chảy thương mại, kéo dài thời gian xuất nhập khẩu và làm xói mòn lòng tin giữa các đối tác thương mại.

Đại sứ quán New Zealand hiện đang triển khai cơ chế phản hồi NTBs trong vòng 48 giờ, hỗ trợ doanh nghiệp nhanh chóng xử lý vướng mắc với các cơ quan quản lý nước sở tại. “Chúng tôi sẵn sàng hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm để thúc đẩy cơ chế đối thoại NTBs trong ASEAN – một mô hình mà Việt Nam có thể tham khảo để gia tăng độ mở, minh bạch và thân thiện với doanh nghiệp” – bà Caroline chia sẻ.

Cần "số hóa NTBs", hài hòa tiêu chuẩn và kết nối cơ chế một cửa

Các đại biểu cũng kiến nghị ASEAN nên tập trung vào các mục tiêu mang tính đột phá như: Số hóa hoàn toàn thủ tục hải quan, giảm tối đa các giấy phép con chồng chéo; thiết lập cơ chế giám sát độc lập với khả năng truy xuất NTBs theo ngành hàng; đồng thời tích hợp mạnh hơn giữa cơ chế một cửa ASEAN và hệ thống logistics nội khối.

Chuyên gia kinh tế Phạm Linh (Viện Nghiên cứu Hội nhập) phân tích: “Chỉ cần giảm 10% chi phí do NTBs gây ra, ASEAN có thể tăng thêm hàng chục tỷ USD thương mại mỗi năm”. Theo ông, hiện không ít NTBs đang được áp dụng dưới dạng tiêu chuẩn kỹ thuật nội địa, yêu cầu kiểm định lại, công bố lại, làm tăng thời gian và chi phí đáng kể – đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Một số đại biểu đề xuất Việt Nam nên đi đầu trong việc thiết lập danh mục NTBs minh bạch, chủ động rà soát và loại bỏ các quy định không còn phù hợp với thông lệ quốc tế, nhất là trong bối cảnh nước ta đang là điểm đến của nhiều FTA thế hệ mới.

Hội thảo kết thúc với nhiều kiến nghị cụ thể gửi tới các cơ quan hoạch định chính sách ASEAN và từng quốc gia thành viên. Trong đó, nhấn mạnh một tư duy mới: Hội nhập không chỉ là xóa bỏ thuế quan – mà quan trọng hơn, là tháo gỡ những rào cản "mềm", thông minh và không hữu hình – để tạo ra dòng chảy thương mại mượt mà, hiệu quả và bền vững.