Kỳ Cùng dậy sóng

Ngược dòng lịch sử

Nói về xứ Lạng thì khó có thể nào mà tả hết được sự tuyệt vời của cảnh quan thiên nhiên, sự mến mộ của tình người và những giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc nơi đây.

Trong đó phải kể đến là văn hóa của người Tày, Nùng với sự đa dạng, phong phú từ cuộc sống hàng ngày cho tới những niềm vui trong lễ hội đầu năm.

Đặc biệt là môn thể thao đua bè mảng, đây là một trong những nét văn hóa độc đáo, từ lâu đã gắn liền với tập quán sinh hoạt và tín ngưỡng của họ qua nhiều thế hệ sinh sống quanh vùng sông nước.

Xưa kia, đua bè mảng là một hình thức tự do, nó chỉ diễn ra ở một số địa phương có cuốc sống gắn liền với sông nước.

Bởi lẽ, đua bè không chỉ đơn thuần là một hoạt động thể thao, mà nó còn là hoạt động gắn liền với những giá trị lịch sử được truyền tụ lại qua nhiều thế hệ.

Với người dân Lạng Sơn, đua bè mảng được xuất phát từ Lễ hội Phài Lừa. Bởi lẽ theo tiếng dân tộc Tày, Nùng thì “phài” nghĩa là “chèo”, còn “lừa” nghĩa là “bè”, vậy nên người dân gọi là đua bè.

Ngược dòng lịch sử thì được biết, lễ hội xuất phát từ truyền thuyết liên quan đến tục thờ Thần Rắn và tín ngưỡng thờ Thần Sông của cư dân vùng sông nước nơi đây.

Không những vậy, lễ hội còn là dịp để người dân thành kính và tưởng nhớ tới những công lao to lớn của các vị thánh thần đã bảo vệ, đem lại sự bình yên cho dân làng, lễ hội cũng là sự cầu mong thánh thần phù hộ cho mọi người, mọi nhà được mạnh khỏe, bình an, sông nước hiền hòa, mùa màng tươi tốt.

Trong đó, đua bè mảng tại lễ hội là trò chơi, trò diễn mang tính hình tượng, liên quan đến cuộc sống tinh thần và giá trị tâm linh của người dân, để thể hiện những mong muốn, ước vọng của họ.

Ông Dương Minh Tuệ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh, cho biết: Nhận thấy đua bè mảng là nét đẹp văn hóa độc đáo mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp, với mục đích tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu về phong tục tập quán trong sinh hoạt của người dân tộc Tày - Nùng Lạng Sơn gắn với các hoạt động mừng Đảng, mừng Xuân, từ năm 2023 đến nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đã chủ trì, phối hợp với các đơn vị, UBND các huyện, thành phố duy trì tổ chức lễ hội đua bè mảng trên sông Kỳ Cùng, tại khu vực cầu Kỳ Cùng, thành phố Lạng Sơn.

Cuồn cuộn cả dòng sông

Ngày 23/2 (26/1 âm lịch) năm nay, tại Lễ hội Kỳ Cùng – Tả Phủ cuộc đua bè mảng có sự tham gia của đội, với tổng số 96 vận động viên (thi đấu chính thức 3 vận động viên/đội).

Trong đó, 20 đội đến từ 11 huyện, thành phố của tỉnh Lạng Sơn và có sự tham gia của 4 đội thi đến từ các tỉnh Bắc Giang và Thái Nguyên.

Các đội chia làm 4 bảng thi đấu, chọn đội có thành tích cao qua 3 vòng thi (sơ loại, bán kết và chung kết). Đường đua có chiều dài 800m, bắt đầu trước mặt đền Kỳ Cùng, ngược dòng lên phía cầu Đông Kinh.

Đặc biệt, theo thể lệ của cuộc BTC, trận chung kết các đội thi phải thực hiện kỹ thuật lật bè 3 vòng tròn (6 lần). Bởi vì theo quan niệm từ xa xưa của người dân, việc lật bè có ý nghĩa tượng trưng cho cách vặn mình của Thần Rắn khi đi diệt Thuồng Luồng và động thái này cũng thay cho lời mời Thần Rắn lên cùng chung vui với dân làng vào mỗi dịp lễ hội.

Lễ hội năm nay thời tiết có phần giá rét, nhưng với lòng nhiệt huyết, sự khát khao chiến thắng và tinh thần gìn giữ văn hóa dân tộc, ngay từ sáng sớm, các đội thi đấu đã bắt đầu xuống nước để cùng với chiếc bè của mình làm nóng cả dòng sông.

Sau thời gian khởi động thì thời điểm khẳng định sức mạnh cũng đã đến, các đội vào vị trí xuất phát đã được BTC quy định và chờ tín hiệu của trọng tài.

Khi trọng tài phất cờ lệnh là cuộc đua bắt đầu, các "tay đua" với tư thế quỳ gối, những cánh tay săn chắc cầm chiếc tay chèo hòa vào dòng nước khiến con sông trở lên cuồn cuộn sóng.

Theo thể lệ, trên mỗi bè thi đấu gồm 3 người, người trên đầu bè đóng vai trò quan trọng, bởi đây là vị trí vừa chèo vừa lái, điều khiển bè đi đúng hướng, còn người ở cuối bè thì điều chỉnh giữ cho bè thăng bằng, giữ nhịp để giúp cho các tay chèo thống nhất động tác, tăng tốc hoặc giữ đều tay chèo trong quá trình di chuyển, thành viên còn lại ở giữa phối hợp chèo bè nhanh, mạnh và đều đặn.

Với sự phối hợp nhịp nhàng của họ, chiếc bè như được gắn thêm động cơ lao vun vút về phía trước, xé toang những con nước êm đềm để tạo lên một màn dượt đuổi đầy phấn khích cho người xem.

Để động viên tinh thần cho họ, dù thời tiết có giá lạnh, nhưng cuộc đua vẫn thu hút được rất nhiều người dân chiêm ngưỡng và cổ vũ.

Là một du khách từ Hà Nội lên chơi, anh Trần Văn Quốc cho biết, cứ vào dịp Lễ hội Kỳ Cùng – Tả Phủ là anh lại lên Lạng Sơn chơi. Cũng như năm trước, năm nay anh lại ra xem cuộc thi đua bè mảng này. "Tôi hào hứng chờ xem đội nào chiến thắng. Đây là nét văn hóa đặc sắc và mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp", anh Quốc nói.

Niềm vui trên đỉnh vinh quang

Để chứng tỏ sức mạnh, với sự khát khao được đứng trên đỉnh vinh quang, các đội đua dượt đuổi nhau rất sát sao, không bên nào chịu lép vế trước đối thủ.

Họ hòa cùng một nhịp, cầm chắc tay chèo khuấy đảo dòng sông để cho chiếc bè lao về đích một cách nhanh nhất có thể.

Cứ như vậy, qua mỗi vòng cuộc đua lại càng hấp dẫn hơn.

Kết thúc lễ hội đua bè mảng, Ban Tổ chức đã trao 1 giải nhất, 2 giải nhì, 3 giải ba, 6 giải khuyến khích cho các đội thi.

Trong đó, đội Quốc Việt 1, huyện Tràng Định đã xuất sắc đoạt giải nhất với niềm tự hào đầy ngưỡng mộ của du khách và người dân địa phương.

Đặc biệt, theo thông tin từ BTC cho biết, năm nay là năm thứ hai liên tiếp đội Quốc Việt 1 của huyện Tràng Định lên ngôi vô địch.

Vui mừng trước chiến thắng của đội nhà, anh Trần Quang Huy, huấn luyện viên đội Quốc Việt 1, chia sẻ: Tôi rất vui vì một lần nữa đội nhà lại dành chiến thắng tại cuộc thi.

Biết rằng năm nay các đối thủ đều mạnh, nhất là lại có các đội đến từ tỉnh bạn tham dự nên chúng tôi luôn nghiêm túc tập luyện, đoàn kết và cố gắng hết mình trong thi đấu. Tuy nhiên, trên tinh thần thể thao và rèn luyện sức khỏe là chính.

Chúng tôi chỉ mong người dân và du khách đến với lễ hội, đến với Lạng Sơn luôn nhận được những niềm vui và hài lòng với màn biểu diễn tại cuộc thi.

Đã là cuộc đua thì ắt phải có kẻ thắng người thua. Trong giải đua này cũng vậy, sau thời gian và sự nỗ lực thì phân định cũng được rạch ròi.

Người tiếc nuối, kẻ tự hào được đan xen hòa cùng với dòng sông. Nhưng dù sao thì “ngôi vương” chỉ có một và nó sẽ thuộc về người chiến thắng.