Ngành logistics tăng trưởng nhanh nhưng “khát” nhân lực chất lượng

Báo cáo đánh giá của Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) cho thấy, tốc độ phát triển của ngành logistics tại Việt Nam những năm gần đây đạt khoảng 14 - 16%, với quy mô khoảng 40 - 42 tỷ USD/năm và là một trong những ngành dịch vụ tăng trưởng nhanh và ổn định nhất. Đáng chú ý, Việt Nam hiện tại đứng thứ 43/5 nước về hiệu quả logistics và thuộc nhóm 5 nước dẫn đầu ASEAN.

Việt Nam hiện có khoảng 30.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực logistics, trong đó gần 4.000 là doanh nghiệp chuyên nghiệp có khả năng cung ứng dịch vụ quốc tế.

Tốc độ tăng trưởng ngành logistics không chỉ góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia mà còn đưa Việt Nam trở thành một trong 29 trung tâm logistics thuộc Chương trình Hộ chiếu Logistics Thế giới. Tuy nhiên, để duy trì vị thế này, lực lượng lao động ngành logistics cần phải được nâng cao cả về số lượng lẫn chất lượng.

Tính riêng tại TP. Hồ Chí Minh, trung tâm logistics lớn nhất cả nước, mỗi năm cần tới 8.400-10.000 nhân sự mới, nhưng các trường đại học, cao đẳng hiện chỉ có thể đào tạo ra khoảng 2.500 người/năm - chưa đáp ứng nổi 30% nhu cầu.

Tại Hải Phòng, địa phương có hệ thống cảng biển và logistics phát triển mạnh, con số lao động cần đến năm 2030 là 460.000 người, nhưng nguồn cung hiện nay mới chỉ đáp ứng khoảng 40-45% con số này.

Về chất lượng nguồn nhân lực, theo khảo sát của Công ty Nghiên cứu và Tư vấn Công nghiệp Việt Nam ghi nhận rằng 60-80% doanh nghiệp logistics cho rằng nhân sự hiện nay (bao gồm cả người lao động trực tiếp và cán bộ quản lý) chỉ ở mức “trung bình thấp”. Thực tế cho thấy đa số lao động ngành chưa có kiến thức toàn diện về logistics hiện đại, kỹ năng ngoại ngữ yếu, thiếu khả năng ứng dụng công nghệ, tư duy quản trị chuỗi cung ứng còn hạn chế…

Báo cáo Logistics Việt Nam 20 cho thấy, có đến 85,7% doanh nghiệp logistics phải tự đào tạo nội bộ vì không thể tuyển được nhân sự có sẵn kỹ năng phù hợp. Tỷ lệ lao động được đào tạo bài bản chỉ chiếm khoảng 5-7% tổng số nhân sự ngành. Một con số cho thấy khoảng trống đào tạo đang rất lớn.

Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Phát triển TP. Hồ Chí Minh, có tới 53,3% doanh nghiệp cho biết họ thiếu nhân sự có chuyên môn, 30% phải đào tạo lại từ đầu và chỉ 6,7% thực sự hài lòng với chất lượng nguồn nhân lực hiện có.

Không chỉ thiếu nhân lực làm việc, ngành logistics còn thiếu cả đội ngũ giảng viên và chuyên gia có năng lực đào tạo chuẩn hóa. Do đó, quy mô và chất lượng đào tạo chính quy, bao gồm cả dài hạn và ngắn hạn, hiện chưa theo kịp nhu cầu thị trường. Hơn 85% doanh nghiệp buộc phải tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ theo phương thức “vừa học vừa làm”.

Sự thiếu hụt nhân lực đang là điểm nghẽn lớn nhất kìm hãm sự phát triển bền vững. Vì vậy, giải bài toán nhân lực logistics không chỉ là trách nhiệm của các trường đào tạo, mà còn là chiến lược dài hạn mà Nhà nước, doanh nghiệp và toàn ngành cần chung tay thực hiện. Đầu tư vào con người chính là đầu tư cho tương lai của ngành và cho cả vị thế logistics Việt Nam trên bản đồ toàn cầu.

Tuy nhiên, việc nâng cao năng lực lao động không thể chỉ trông chờ vào các cơ sở giáo dục truyền thống. Cần một chiến lược tổng thể trong việc gắn kết giữa doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Các doanh nghiệp lớn nên đầu tư các trung tâm đào tạo nội bộ, phối hợp cùng trường học trong việc xây dựng chương trình đào tạo thực chiến, để sinh viên ra trường không còn “bỡ ngỡ” khi bước vào môi trường làm việc thực tế.