Tranh chấp đòi quyền nuôi con giữa hai phụ nữ từng sống chung

Ngày 6/8, TAND khu vực 2 mở phiên tòa xét xử vụ tranh chấp “Yêu cầu chấm dứt việc nuôi con nuôi” giữa nguyên đơn là chị Vi Thị Thủy (trú tại tỉnh Kon Tum) và bị đơn là chị Vũ Thị Trang (trú tại TP Hải Phòng).

Theo nội dung vụ án, chị Thủy và chị Trang quen nhau từ năm 2019 qua một người bạn chung. Năm 2021, chị Thủy từ Kon Tum ra Hải Phòng làm việc và ở nhờ nhà chị Trang. Trong quá trình sống chung, hai người nảy sinh tình cảm và có ý định gắn bó lâu dài.

Do không thể đăng ký kết hôn hợp pháp, chị Thủy vẫn mong muốn có con nên xin noãn của chị Trang, tiến hành thụ tinh nhân tạo. Đến ngày 16/5/20, chị Thủy sinh một bé gái, dự kiến đặt tên là Vi Ngọc Khánh Vy.

Ngày 17/6/20, chị Thủy đăng ký khai sinh cho con lấy tên là Vi Ngọc Khánh Vy và được UBND xã Quốc Tuấn cấp Giấy khai sinh. Do chị Thủy và chị Trang muốn xác lập hôn nhân đồng giới, nhưng không thể đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật. Vì vậy, chị Thủy và chị Trang có thoả thuận về việc chị Thủy cho cháu Vy làm con nuôi của chị Trang để hai bên lập thành quan hệ gia đình.

Ngày 1/7/20, chị Thủy và chị Trang lập Giấy thỏa thuận về việc cho và nhận con nuôi với nội dung là "Sau khi giao nhận con nuôi, mẹ đẻ vẫn giữ nguyên tất cả các quyền và nghĩa vụ với con. Trong trường hợp xảy ra bất cứ chuyện gì thì mẹ nuôi không có quyền tranh chấp hay giành quyền nuôi dưỡng đối với con”.

Cùng ngày, UBND xã Quốc Tuấn cấp Giấy chứng nhận nuôi con nuôi trong nước số 01/20 cho chị Trang, con nuôi là Vi Ngọc Khánh Vy. Sau khi làm thủ tục nhận con nuôi xong thì chị Trang đã đổi họ của con thành Vũ Ngọc Khánh Vy theo họ tên của chị Trang.

Tuy nhiên, đến ngày 19/7/20, chị Thủy đưa con về Kon Tum sinh sống, cho rằng việc duy trì mối quan hệ đồng giới là không phù hợp với truyền thống đạo đức, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý, nhân cách của bé Vy. Chị Thủy cũng cho biết từ khi sinh con đến nay, mình là người trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng cháu bé và không giao con nuôi cho chị Trang.

Từ đó, chị Thủy làm đơn khởi kiện, đề nghị tòa án chấm dứt quan hệ nuôi con nuôi giữa chị Trang và cháu Vy, hủy bỏ giấy khai sinh mới, yêu cầu khôi phục thông tin hộ tịch ban đầu của con gái mình.

Tại phiên tòa, chị Trang xác nhận từng sống chung như vợ chồng với chị Thủy từ năm 2020. Việc có con chung là kết quả của tình cảm gắn bó và đồng thuận giữa hai bên. Sau khi bé Vy chào đời, cả hai cùng chăm sóc, nuôi dưỡng cháu bé.

Về giấy thỏa thuận “mẹ nuôi không có quyền tranh chấp nuôi con”, chị Trang cho rằng do chị Thủy mới sinh, tâm lý nhạy cảm nên chị ký vào để tránh mâu thuẫn. Tuy nhiên, chị không nhận thức đầy đủ hậu quả pháp lý và sau này muốn được thực hiện đúng trách nhiệm của một người mẹ nuôi hợp pháp.

Chị Trang phản tố, yêu cầu tòa án tuyên hủy điều khoản trong giấy thỏa thuận, chấm dứt quyền và nghĩa vụ của chị Thủy với cháu Vy. Chị cho biết mình có công việc ổn định, đủ điều kiện chăm sóc con tốt hơn.

Về thủ tục hộ tịch, chị Trang cho rằng việc thay đổi họ, dân tộc của bé Vy (từ họ Vi sang Vũ, từ dân tộc Thái sang Kinh) đều được chị Thủy đồng ý bằng văn bản có chữ ký xác nhận tại UBND xã Quốc Tuấn.

Tại phiên xét xử, căn cứ vào khoản 1 Điều 8, khoản 1 Điều 9, Điều 10, khoản 7 Điều 13, Điều 14, Điều 21, Điều của Luật Nuôi con nuôi; Căn cứ vào Điều 78, Điều 93 của Luật Hôn nhân và gia đình; Căn cứ khoản 8 Điều 28, điểm a khoản 1 Điều 35, điểm a khoản 1 Điều 39, khoản 1 Điều 147, Điều 271, khoản 1 Điều 273 của Bộ luật Tố tụng dân sự; Căn cứ khoản 1, 3, 5 Điều 26 của Nghị quyết số Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của Ủy ban thường vụ Quốc hội quy định về mức thu, miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng án phí và lệ phí Tòa án; khoản 3 Điều 11 Nghị quyết số 01/20/NQ-HĐTP ngày 16/5/20 của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của pháp luật trong giải quyết vụ việc về hôn nhân và gia đình.

HĐXX tuyên xử: Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là chị Vi Thị Thuỷ về việc chấm dứt việc nuôi con nuôi giữa chị Vũ Thị Trang và cháu Vũ Ngọc Khánh Vy.

Đồng thời, Toà chấp nhận yêu cầu phản tố của bị đơn là chị Vũ Thị Trang, huỷ nội dung “Thoả thuận giữa mẹ đẻ và mẹ nuôi: Sau khi giao nhận con nuôi mẹ đẻ vẫn giữ nguyên tất cả các quyền và nghĩa vụ với con. Trong trường hợp xảy ra bất cứ chuyện gì thì mẹ nuôi không có quyền tranh chấp hay giành quyền nuôi dưỡng đối với con” giữa chị Vi Thị Thuỷ và chị Vũ Thị Trang trong Giấy thoả thuận về việc cho và nhận con nuôi ngày 01/7/20.

Sau khi kết thúc phiên tòa, các đại biểu tại điểm cầu thành phần đã đóng góp ý kiến rút kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng xét xử. Các ý kiến đều đánh giá trình tự phiên tòa đảm bảo quy trình tố tụng, phần hỏi đáp được tập trung, đúng nội dung, quyền tranh luận của Viện kiểm sát, nguyên đơn, bị đơn được đảm bảo. Việc tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm giúp cán bộ ngành tư pháp có thêm thực tiễn để hoàn thiện kỹ năng xét xử, xử lý linh hoạt các tình huống tương tự trong tương lai.