Ứng dụng AI trong kiểm định chất lượng giáo dục

Chiều 7/8 tại Hà Nội, Văn phòng Chính phủ tổ chức buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 7/2025. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Trần Văn Sơn, Người phát ngôn của Chính phủ, chủ trì buổi họp báo.

Trả lời báo chí về việc Bộ Giáo dục và Đào tạo đang dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), đề xuất sửa đổi liên quan đến kiểm định chương trình đại học. Theo đó, trừ một số ngành đặc thù như sư phạm, y dược, pháp luật, đối với chương trình đào tạo các ngành còn lại sẽ không còn cơ chế kiểm định bắt buộc. Bộ Giáo dục và Đào tạo dự kiến ứng dụng phần mềm trí tuệ nhân tạo AI để rà soát, đánh giá lại báo cáo của các trường. Xin Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết cụ thể về cơ sở thực hiện đề xuất này? Liệu AI có thể thay thế con người trong một lĩnh vực đặc thù, phức tạp như kiểm định chất lượng giáo dục hay không?

Theo ông Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện Bộ Giáo dục và Đào tạo đang tập trung sửa đổi 3 Luật, bao gồm: Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục và Luật Giáo dục nghề nghiệp.

Trong Luật Giáo dục đại học có Chương 6 về quản lý nhà nước về bảo đảm và kiểm định chất lượng, từ Điều 32 đến 36, trong đó có một điều quy định về kiểm định chương trình đào tạo; kiểm định bắt buộc đối với cơ sở giáo dục đại học; kiểm định bắt buộc đối với các chương trình đào tạo giáo viên, lĩnh vực sức khỏe, pháp luật.

Đối với kiểm định chương trình đào tạo, Dự thảo Luật Giáo dục đại học không chỉ quy định bắt buộc đối với các chương trinh đào tạo thuộc ngành lĩnh vực trên mà còn quy định bắt buộc đối với các chương trình đào tạo thuộc ngành, lĩnh vực khác theo Danh mục do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định.

"Như vậy, Dự thảo Luật Giáo dục đại học đang sửa đổi không bãi bỏ cơ chế kiểm định bắt buộc đối với chương trình đào tạo, mà thay vào đó thiết lập lại phạm vi kiểm định bắt buộc trên cơ sở tiếp cận rủi ro và ưu tiên lợi ích công cộng phù hợp với thông lệ quốc tế, đặc biệt là các tổ chức của châu Âu, Mỹ và nhiều nước quy định theo dạng ưu tiên và chấp nhận rủi ro để kiểm định", Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng thông tin.

Đồng thời Luật Giáo dục đại học sửa đổi cũng phân cấp, phân quyền theo thẩm quyền quản lý Nhà nước, quản lý ngành rõ cho Chính phủ, cho Bộ Giáo dục và Đào tạo. Như vậy là bảo đảm nguyên tắc phân loại và ưu tiên trong kiểm định, phù hợp thông lệ. Dự thảo Luật không loại bỏ kiểm định bắt buộc, mà trao quyền linh hoạt có kiểm soát cho Bộ Giáo dục và Đào tạo để điều chỉnh danh mục chương trình bắt buộc kiểm định, phù hợp với diễn biến thực tế và yêu cầu phát triển từng giai đoạn và phù hợp thông lệ quốc tế, quá trình hội nhập.

Lý do cần phân cấp nội dung này giao Bộ Giáo dục và Đào tạo vì Bộ Giáo dục và Đào tạo là cơ quan quản lý Nhà nước, có nhiều cơ chế để khai thác các kênh thông tin khách quan, trung thực về tình hình thực thi chính sách quy định về bảo đảm và kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục đại học (kiểm tra; có cơ chế giám sát đánh giá; công khai; phản hồi từ các bên liên quan; yêu cầu giải trình).

Trên cơ sở hàng loạt khảo sát trực tiếp, khảo sát qua phiếu, kết luận thanh tra, kiểm tra và kênh báo cáo, công khai thông tin, lấy ý kiến phản hồi của các bên liên quan vể công tác bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục đại học để tham mưu sửa Luật Giáo dục đại học và điều chỉnh các quy định qua từng giai đoạn cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn, tránh lãng phí, hình thức nhưng vẫn đặt yêu cầu cao nhất là bảo đảm chất lượng của chương trình đào tạo.

Trong Luật Giáo dục đại học sửa đổi lần này, đối với nhóm nội dung quản lý Nhà nước về bảo đảm và kiểm định chất lượng (dự thảo Chương 6 của Luật), ngoài nội dung, yêu cầu về kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục và chương trình đào tạo như trao đổi ở trên, nội dung về bảo đảm chất lượng bên trong (IQA – Internal Quality Assurance) được đưa vào Dự thảo luật và quy định rất rõ đối với các cơ sở giáo dục đại học. Bảo đảm chất lượng bên trong (IQA) là một hệ thống các hoạt động được thiết lập và thực hiện bên trong một tổ chức, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, nhằm bảo đảm chất lượng của các hoạt động, sản phẩm, hoặc dịch vụ mà tổ chức đó cung cấp.

IQA tập trung vào việc tự đánh giá, xác định các vấn đề, và thực hiện các biện pháp cải tiến để nâng cao chất lượng. Đây là nội dung rất quan trọng và tiên quyết về bảo đảm chất lượng đối với 1 cơ sở giáo dục đại học theo hướng tự chủ, trách nhiệm giải trình và Nhà nước kiểm tra, giám sát.

Về việc dự kiến ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong thẩm định kết quả kiểm định và đánh giá báo cáo của các trường, trong thực tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thực hiện Thông tư số 13/2023/TT-BGDĐT về giám sát, đánh giá tổ chức kiểm định; thực hiện xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo đảm và kiểm định theo Nghị định của Chính phủ. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai còn một số vướng mắc do chưa được chính thức quy định cơ chế thẩm định các báo cáo đánh giá ngoài nên cần phải đưa vào Luật Giáo dục đào tạo sửa đổi lần này để có cơ sở thực hiện. Điều này giúp minh bạch hoạt động kiểm định, đúng nguyên tắc khách quan, tăng cường tránh nhiệm của các Hội đồng kiểm định trong hoạt động thẩm định báo cáo đánh giá ngoài.

Trong bối cảnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số mạnh mẽ và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào các hoạt động đào tạo theo hướng tích cực và hiệu quả hơn cho mọi hoạt động, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng lộ trình ứng dụng AI về hoạt động này nhằm hỗ trợ: Rà soát định tính và định lượng các báo cáo tự đánh giá và báo cáo kiểm định, phát hiện bất thường, nội dung sao chép, dấu hiệu hình thức; So sánh, đối sánh để khớp thông tin giữa các minh chứng, cơ sở dữ liệu và chuẩn kiểm định đã ban hành; Đưa ra cảnh báo sớm đối với rủi ro gian lận hoặc chất lượng báo cáo thấp trước khi tiến hành thẩm định trực tiếp.

Việc này phù hợp với xu hướng, ví dụ Hướng dẫn của OECD năm 2021 về chuyển đổi số trong giáo dục, khuyến khích cơ quan Nhà nước khai thác AI để cải thiện, minh bạch trách nhiệm giải trình và hiệu quả quản trị.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh việc ứng dụng AI không thay thế con người, mà là công cụ hỗ trợ chuyên gia đánh giá và thẩm định đưa ra quyết định có cơ sở, khách quan và tiết kiệm chi phí hơn, đặc biệt trong bối cảnh ngày càng nhiều chương trình đào tạo và tổ chức kiểm định tham gia vào hệ thống.

Tóm lại, dự thảo Luật Giáo dục đào tạo sửa đổi lần này khẳng định vai trò của kiểm định chất lượng như một công cụ pháp lý bắt buộc cho các ngành, lĩnh vực phù hợp, tương thích với các điều, khoản khác trong Dự thảo quy định về hoạt động đào tạo và chương trình đào tạo, đồng thời tạo không gian linh hoạt cho các ngành khác trên nguyên tắc tự chủ có trách nhiệm và trách nhiệm giải trình, chủ động hội nhập quốc tế và công nhận kết quả đào tạo lẫn nhau.

Theo Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, việc ứng dụng AI trong thẩm định kết quả kiểm định là một bước tiến phù hợp với các chủ trương, nghị quyết lớn của Đảng, Nhà nước và ngành giáo dục-đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng quản trị hệ thống, bảo đảm chất lượng giáo dục đại học Việt Nam trong giai đoạn mới.