Còn nhiều rào cản trong việc hiến tạng

Chia sẻ tại Hội thảo quốc tế "Tư vấn vận động và điều phối tạng hiến từ người chết não, chết tim", PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến - Nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cho biết: Ghép mô, tạng là thành tựu quan trọng của ngành Y tế trong việc chữa bệnh, đặc biệt đối với các bệnh nhân mắc bệnh mạn tính, hiểm nghèo do các mô, tạng bị suy giảm chức năng và không hồi phục. 

Hiện nay, trình độ ghép tạng của nước ta được đánh giá ngang tầm với khu vực và quốc tế, giúp cho nhiều bệnh nhân được nối dài sự sống. Tuy nhiên, đó chỉ là về kỹ thuật, về số lượng còn rất hạn chế. Bởi số người hiến quá ít, số bệnh nhân chờ được ghép lại ngày càng nhiều. Thêm nữa, hiện số tạng hiến từ người cho chết não rất ít, phần lớn là từ người cho sống.

Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người được thành lập và đi vào hoạt động từ năm 20 theo Quyết định của Bộ Nội vụ. Nếu như năm 2014 chỉ có 265 người đăng ký hiến tạng, thì đến nay đã tăng lên hơn 73.000 người. Số ca ghép tạng tại Việt Nam cũng đã có sự gia tăng đáng kể từ 283 ca năm 2014 lên hơn 1.000 ca hiện nay.

Tuy nhiên, số lượng các ca ghép tạng từ người cho sống vẫn chiếm tới hơn 90%, vì vậy đòi hỏi nỗ lực của toàn ngành y tế nói chung và Hội nói riêng trong việc thúc đẩy nguồn mô, tạng hiến tặng từ người chết não.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác có hiệu lực thi hành đã 16 năm, nhiều quy định của luật đã bộc lộ những bất cập, hạn chế, không còn phù hợp với điều kiện thực tiễn, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động hiến, ghép mô, bộ phận cơ thể người ở nước ta.

Vì vậy, để khắc phục những bất cập, hạn chế của luật hiện hành, Bộ Y tế đang tiến hành sửa đổi Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác, trong đó định hướng tập trung sửa đổi các vấn đề như độ tuổi người hiến, quyền lợi đối với người hiến; vấn đề về tuyên truyền, vận động hiến tặng mô, tạng; vấn đề xác định chết não; cơ chế tài chính trong hiến, ghép mô, tạng; các chế độ, chính sách cho đội ngũ nhân lực tham gia điều phối, tuyên truyền, vận động hiến mô, tạng…

Tại hội thảo, một số đại biểu cho rằng hiện nay, quy định độ tuổi của Việt Nam là 18 tuổi mới được hiến tặng mô, tạng là rào cản lớn. Việt Nam cũng đang đi ngược thế giới là phải đi vận động từng người đi hiến mô, tạng. Việt Nam cần học tập mô hình nước ngoài, ghi thông tin đồng ý hiến tặng mô, tạng ở mặt sau của bằng lái xe.

Đồng thời, Luật cần cho phép cha mẹ hoặc người giám hộ của người vừa qua đời được quyền quyết định hiến mô, tạng cho người có nhu cầu; cho phép phạm nhân được hiến tặng mô, tạng.

Chia sẻ thêm thông tin, PGS.TS Đồng Văn Hệ - Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia cho biết, hiện nay Việt Nam chưa thiết lập mạng lưới tư vấn viên vận động hiến tạng sau chết/chết não; các tư vấn viên chưa được đào tạo bài bản, đồng bộ thống nhất về chuyên môn, kỹ năng mềm và tư vấn tâm lý. 

Tại nhiều bệnh viện, chưa báo ca chết não tiềm năng với tư vấn viên. Hiện, chưa có cơ chế phối hợp giữa các khoa hồi sức tích cực, cấp cứu với nhóm tư vấn viên; chưa có quy trình sàng lọc, phát hiện bệnh nhân chết não tiềm năng chuẩn; chưa hình thành văn hóa hiến tạng tại bệnh viện. Các tư vấn viên hiện nay khó tiếp cận hồ sơ bệnh án người chết não tiềm năng, khó khăn trong việc tham vấn ý kiến bác sĩ, điều dưỡng.

"Các diễn biến của người bệnh rất nhanh và phức tạp, vì vậy nhiều trường hợp không đủ thời gian để thực hiện các bước theo quy định. Bên cạnh đó, các tư vấn viên cũng chưa có quy trình chuẩn về tiếp cận gia đình người bệnh, thiếu kỹ năng giải đáp các thắc mắc, hiểu lầm… của người nhà người bệnh. Điều này chủ yếu do chưa có chương trình đào tạo cho tư vấn viên chuẩn. Ngoài ra, họ cũng gặp nhiều rào cản về mặt tâm linh khi thuyết phục gia đình hiến tặng mô tạng", PGS.TS Đồng Văn Hệ nói.